Үйлдвэр дагасан хот хэмээн өөрсдийгөө тодотгосон Эрдэнэт хотын 40 жилийн ой энэ онд тохиож байгаа. Тиймээс ч өнгөрсөн жилээс орон нутагт, их ойгоо угтсан бүтээн байгуулалтын ажлыг өрнүүлж, эхэлсэн. Энэ хүрээнд хуучин орон сууцын гадна өнгө үзэмжийг танигдахын аргагүй өөрчилж, будаж засварлан, хотынхоо гудамж талбайг ч засаж сайжруулсан юм. Харамсалтай нь Эрдэнэтийнхэн энэхүү бүтээн байгуулалтын ажилд гар бие оролцон, их ажлыг нь нугалалцсан гүйцэтгэгч компаниудын ажлын хөлсийг нь өгөхгүй луу унжсаар нэлээд хэдэн сарын нүүрийг үзжээ. Тодруулбал Эрдэнэт хотын  хуучны барилга, байшингийн гаднах өнгө үзэмжийг сайжруулах ажлыг хийхээр тендерт шалгарсан нийт 58 компанийн хийсэн ажлын хөлсийг өгөлгүй өдий хүрээд байна. Тэдгээр компаниуд өнгөрсөн оны наймдугаар сард гэрээ байгуулан, үүнийхээ дагуу ажлыг хийж гүйцэтгээд, аравдугаар сард ажлаа бүрэн дуусгасан байдаг. 

Ингээд гэрээний дагуу 2015 оны аравдугаар сарын 30 гэхэд дээрх компаниудад ажлын хөлсийг нь бүрэн төлөхөөр тусгасан ч өнөөдөр урьдчилгаа гэж хэдэн төгрөг өгсөн төдий нүд тахлаад өнгөрчээ. Угтаа их ойн бүтээн байгуулалтын ажлын хөлсийг Уулын баяжуулах "Эрдэнэт үйлдвэр" ХХК, болон орон нутгийн төсвөөс хувааж гаргахаар болсон ч өдгөө Засаг ноён, ИТХ хоёр дээр нь гацчихаад байгаа гэнэ.

Сонгууль ойртож буй эдгээр өдрүүдэд Эрдэнэт хотод сандал ширээний асуудлаас эхлээд улс төрийн "ороо бусгаа" байдал газар авчээ. Харамсалтай нь сонгууль, улс төржилтийн ард зуу зуун залуус, тэдгээрийн гэр бүл хохирч үлдэж байгааг хэн ч тооцоолохгүй байгаа бололтой шүү.

 Манай сурвалжлах баг дээрх асуудлын мөрөөр Эрдэнэт хотоос ээлжит сурвалжлага мэдээллээ хүргэхэд бэлэн боллоо. Энэ удаад бид барилгын компаниудын мөнгийг өгөхгүй "луу унжсан" гэх асуудлын мөрөөр засаг ноён хийгээд холбогдох хүмүүстэй уулзаж зарим зүйлийг тодрууллаа.

Хохирогч "Дуулгат мөрөн" компанийн ажилтан Д.Эрдэнэбаяр: Эрдэнэтийн бүтээн байгуулалтад оролцсон залуус цалин хөлсөө авч чадаагүйгээс өрөнд орж байна

Эрдэнэт хотын 40 жилийн бүтээн байгуулалтаас фасад хийх хийх ажилд Улаанбаатар, Эрдэнэт хотоос 60 гаруй компани оролцсон. Гэвч мөнгө санхүү нь шийдэгдэхгүй байсаар залуучууд маш олноороо хохирлоо. Барилгын компанийнхан хавар, намрын дулааны улиралд ажлаа явуулаад, өвөл нь олсон мөнгөөрөө амьдардаг. Гэтэл энэ өвөл ажлынхаа хөлсийг авч чадаагүйгээс маш хэцүү, хүнд байдалд орлоо. Сар шинийн өмнө зарим компаниуд нийт мөнгөнийхөө 30 хувийг авсан. Харин ар талтай, Эрдэнэтийн удирдлагуудын танил тал компаниуд 100 хувь мөнгө авсан байгаа. Уг нь хийж бүтээсэн зүйл нь яг ижил байхад ингэж ялгавартайгаар зохих хөлсийг өгсөнд бид их гомдолтой байна. Бид энэ асуудлаар маш олон удаа холбогдох газруудруу нь хандаж явсан. Гэтэл ГОК, аймаг хоёр нэгэнрүүгээ чихэж цаг хугацаа хожсоор өдийг хүрлээ. Одоогийн байдлаар ИТХ-ын дарга Мягмарсүрэн уг асуудлыг хурлаараа авч хэлэлцэж төсвийг батлуулаад өгчихвөл, аймгийн засаг дарга Дангаасүрэн гарын үсэг зурахад л ГОК мөнгө гаргахад бэлэн гээд байгаа. Гэтэл энэ шийдлийг хийж чадахгүй өчнөөн сар болж байна. ИТХ-ын дарга Мягмарсүрэнтэй уулзахад "Надад ямар ч хамаагүй" гээд хөдлөхгүй байх жишээний. Гэтэл ГОК аймгаас чинь шалтгаалж мөнгө олгогдоно гээд хөдлөхгүй. Үүнээс болж бүтээн байгуулалтын ажилд идэвхийлэн оролцсон залуус өр ширэнд орж, сүйрч байна.

Мөнгөө 100 хувь авсан гэх таван компанийн нэр надад бий. Өөрсдийн таньж мэддэг компанийн төлбөрийг 100 хувь өгсөн гэж харж байгаа. Бид энэ асуудал шийдэгдэхгүй бол дахин, дахин жагсах хэлбэрт шилжинэ. Миний мэдэж буйгаар одоогоор мөнгөө авч чадаагүй 300-гаас дээш залуус бий. Залуус бүрийн ард эхнэр, хүүхэд өрх байгаа. Ер нь аливаа ажлынхаа төлбөр тооцоог цаг хугацаанд нь бүрэн авч чадаагүйгээс үүдэлтэй хор уршиг их гардаг.  

 Орхон аймгийн Засаг дарга С.Дангаасүрэнтэй уулзаж зарим зүйлийг тодрууллаа.

-Эрдэнэт хотын 40 жилийн ой энэ онд тохиож бүтээн байгуулалтын ажлууд ч эрчимжиж байх шиг байна. Энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Сүүлийн гурван жилд Эрдэнэт хотод бүтээн байгуулалтын ажил нэлээн эрчимтэй явж байгаа. Бид гэр хорооллын гудамжны гэрэлтүүлгийн ажлыг бүрэн дуусгаад зогсохгүй инженерийн шугам сүлжээний ажлыг гэр хороолол руу татах ажлыг эрчимтэй хийсэн. Өнгөрсөн жилүүдэд цэвэр бохир усны шугам, усан сан, ухаалаг худаг ашиглалтанд оруулсан.

Мөн орон нутгийн шинэ зам, гудамжуудын замын хучилт зэргийг хийж хэрэгжүүлэх зорилт тавин ажиллаж байна. Өнгөрсөн хоёр жил найман цэцэрлэг ашиглалтанд оруулж, ажлын байр бий болгосон.

-Эрдэнэт хотын 40 жилийн ойд зориулж хийгдсэн ажлуудын нэг болох хуучны барилгуудын фасад хийх ажилд олон компани оролцуулчихаад санхүүжилт дээр нь унжаад байгаа гэх мэдээлэл бий. Энэ ямар учиртай юм бэ?

-Эрдэнэт үйлдвэртэй хамтын ажиллагааны хүрээнд төвийн зургаан хорооллын фасадыг өнгөрсөн жил будсан. Эрдэнэт үйлдвэр болоод манай аймгийн орон нутгийн төсвөөс зохих ёсны санхүүжилт гаргаад хамтарч хийж байгаа ажил. Аймгийн хэмжээний орон нутгийн төсвөөс гарсан мөнгө бол шийдэгдсэн. Мөн Эрдэнэт үйлдвэрийн санхүү хүндрэлтэй байгаа ч үе шаттайгаар мөнгийг нь олгож байгаа. Эрдэнэт үйлдвэр санхүүгийн боломжоо харж байгаад үлдсэн санхүүжилтийг олгох байх.

-Эрдэнэт үйлдвэрийн хувьд уг санхүүжилтийг шийдэхэд бэлэн байгаа ч аймгийн Засаг дарга болоод ИТХ-ынхан тохиролцож чадахгүйгээс санхүүжилт олгох ажил гацаж байна гэсэн. Энэ үнэн үү?

-Энэ асуудал хууль журмынхаа дагуу явна. Энэ бол ИТХ-ын эрх мэдлийн асуудал. Аймгийн хурлаар батлагдсан мөнгийг бид бүрэн олгосон байгаа. Би аймгийн Засаг дарга учир ИТХ-ын ажлыг хэлж мэдэхгүй. ИТХ-ын шийдвэрээс хамаарах асуудал.

 "РСЦ" ХХК-ийн захирал Н.Батцэнгэл: Барилгын компаниудыг хохироож буй асуудалд ИТХ-аас хариуцлагатай хандах хэрэгтэй байна

 -Эрдэнэт хотын бүтээн байгуулалтын ажилд хэр оролцож байна?

-Манай компани Эрдэнэт хотын 40 жилийнхээ ойд аймгийн орон сууцны гадна фасад, засварын ажлыг хийсэн. Бид аймгийн бүтээн байгуулалтад байнга оролцож явдаг. Өнгөрсөн жил л гэхэд 5.6 км дугуйн зам буюу эрүүл мэндийн зам тавьж байсан. Энэ жил аймгаас дэмжиж орон сууц барих 1000 мкв газар өгсөн. Бид энэ сараас орон сууц барих ажлаа эхлэх гэж байна. Эрдэнэт үйлдвэрийн өргөтгөлийн ажлыг биечлэн гүйцэтгэсэн маань маш том бүтээн байгуулалт болсон. Энэ мэтээр дурьдаад байвал бүтээн байгуулалт маш арвин байгаа. Манай компанид өнөөдрийн байдлаар 242 хүн ажиллаж байгаа.

-Фасад хийх ажилд танай компаниас ч оролцсон юм байна. Гэтэл санхүүжилт нь орж ирэхгүй барилгын компаниудад чирэгдэл учруулаад байгаа гэх асуудал газар авч эхэллээ?

-Манай компани үндсэн гүйцэтгэгчээр ажилласан. Эрдэнэт хот, Эрдэнэт үйлдвэр хоёрын хоорондын хамтын ажиллгааны дүнд хийгдэж байгаа ажил. Аймгаас материалын мөнгө гэж 877 сая төгрөгний санхүүжилт орсон. Бид нийт 3.7 тэрбум төгрөгний ажил хийсэн.

Компаниуд мөнгө төгрөгөө авч чадахгүй байгаа асуудал манайхаас шалтгаалахгүй. Бид тухайн компаниудад мэдэгдэл хүртэл өгсөн. Аймгийн ИТХ-аас шалтгаалж буй.

Энэ асуудлаар аймгийн төрийн сангийн дарга, аймгийн орлогч гээд эрх бүхий албан тушаалтнуудтай манай Эрдэнэт үйлдвэрийн холбогдох албаныхан уулзаж хуралдаж, гаргалгааг эрсэн. Улмаар бид энэ асуудлаар ИТХ-аас шийдвэр гаргуулая гэж ярилцсан. Гэтэл ИТХ-аар энэ асуудал орсон ч шийдэгдээгүй үлдсэн. Энэ бүхнээс болж санхүүжилт шийдэгдэхгүй гацаж, олон компанийг хохироож байна. Миний сонссоноор уг асуудлыг аймгийн ИТХ-аар шийдвэрлэх юм. Нэгэнт ажлаа хийлгэчихсэн юм чин мөнгө санхүүг нь шийдвэрлэж өгөх ёстой. Эхний санхүүжилт хийгдээгүй учир хоёрдугаар ажлыг хийхэд хүндрэл үүсч, зогсоосон.

-Зарим нэр бүхий компаниуд санхүүжилтээ 100 хувь шийдвэрлүүлчихсэн гэж байсан. Энэ талаар?

-Тийм юм байхгүй.

Ийн манайд сурвалжлах баг дээрх нэр бүхий хүмүүсээс иргэдийн гомдол хүсэлтийн дагуу шаардлагатай зүйлсийг тодрууллаа. Харамсалтай нь "хэргийн эзэн" тус аймгийн ИТХ-ын дарга Б.Мягмарсүрэнтэй уулзаж чадсангүй. Учир нь тэрбээр нийслэлээс ирсэн хэвлэл мэдээллийнхнийг үл хүндэтгэсэн үү, эсхүл энэ асуудлаас дөлж зугтах шаардлага байсан уу ямартаа ч бидэнтэй уулзахыг зөвшөөрөөгүй юм. Өөрөөр хэлбэл, эрхэм дарга хурал зөвлөгөөнтэй, эсхүл хөдөө явж байна хэмээн туслахуудаараа хэлүүлсээр бидэнд уулзах боломж олгоогүй гэдгийн онцлон хэлмээр байна.

Ер нь аймгийн хэмжээнд ийм ч бүтээн байгуулалт, тийм ч сайхан ажлууд санаачлан хийлээ гэж ярихаасаа илүүтэй ажлыг биечлэн гүйцэтгэсэн аж ахуй нэгж, компаниуд тэдэнд харьяалагдах олон зуун залуусыг хохироохгүй байх тал дээр хариуцлагатай хандмаар байна.

Сонгууль, хувийн амбиц, улс төржсөн байдлаас илүүтэй улс орны ирээдүй болсон залуус, ард иргэд чухал баймаар юм. Нэг хүний цаана нэлээн хэдэн "ам" ангайж байгаа гэдгийг санаж ИТХ-ын шийдвэртээ дээрх санхүүжилтийн асуудлыг яаравчлан тусгах нь ард иргэдийн амьдралд тус дэмтэй юмсан. 

Д.Дуулим