11 настай Таисия Погосская: 

“ Мурлычевийн гудамжинд талх авахаар дугаарлаж зогссон хүмүүс рүү немцүүд буудаж 43 хүнийг алав. Өдөр бүр гудамжинд хэн нэгэнийг заавал алж байна. Манай хөрш Зезяевынхан болон Пудовынхныг бүгдийг нь алчихлаа. Аав ээжүүд биднийг байшингийн хонгилд нууж байсан юм. Фашистууд томчуудыг Горькийн театрын талбайд хөөж аваачин өөрсдийн дүүжилж алсан хүмүүсийн хүүрийг харуулсан гэнэ. Зөвлөлтийн 2-р гудамжны 90 жирийн иргэнийг буудан алжээ. Яагаад гэвэл тэр гудамжинд амьдардаг 13 настай Витя Ферьз немецийн офирцерийг алчихсан гэнэ”  Эх орны аугаа их ялалтын 70 жилийн баярын өмнө Ростов хотын төв архивт 73 жил хадгалагдсан нэгэн материалыг тус архивын ажилчид олны хүртээл болгож байна. 70 гаруй жилийн өмнөх багачуул юу хүсэн мөрөөдөж, юу үзэж харж байсныг эдгээр сурагчийн дэвтрийн шаралсан хуудаснаас харж болно. 

“Фашист эзлэн түрэмгийлэгчдэд! Та нарын харгис хэрцгий, зэрлэг үйлдлийнх нь төлөө бид хариу барьж, өш хонзонгоо авах болно” сэдвээр зохион бичлэг бичсэн 10 настай хүүхдүүдийн дэвтрүүд тэнд хадгалагдан үлджээ. 

1942 оны 11 сарын 21 өдөр. Сурагч Барташов. 3-р ангийн “Б” бүлэг:  “Бид гэрээсээ өглөө эрт гартал энд тэндгүй буудах сонсогдож байлаа. Хашааны завсраар хархаар гүйж хүрэв. Гэтэл бөмбөг тэсэрч биднийг хөлдүү чулуу шороогоор дарж орхилоо. Бид тэндээсээ суруулийн уурын зуухны байр луу гүйж хүрэв. Хотод немцүүд ороод иржээ. Тэд эхний долоо хоногт нам тайван байснаа 26-ны өдрөөс эхлэн гудамж байшингаар орж жирийн иргэдийг хөөж гарган сургуулийн ногооны талбайд авчаад буудаж алсан юм. Тэнд орос, цыган, армян гэх зэрэг олон хүмүүс байлаа. Манай улаан армийнхныг иртэл тэдгээр хүүрийг цэвэрлэж, янзлахыг немцүүд огт зөвшөөрөхгүй байсан юм” 

3-р ангийн “Б” бүлэг. Гарын үсэг алга: 

“Немцүүд жирийн иргэдийг ч гэсэн буудан алж байлаа. 39-р гудамжинд нэг аймшигт хэрэг болсон юм. Нэгэн өвөө дээр бензин асгаж байгаад гал асааж түүнийг шатаалаа. Тэр өвөө улаан армийн цэрэгт тусалсан тул түүнийг тэгж алсан юм. Гудамжаар дүүрэн буудуулж үхсэн хүний хүүр, шарил овоорч байна. Немцүүд жирийн иргэдийн гэр орныг дээрэмдэж, хүссэнээрээ доромжилж байна. Тэд иргэдийн дулаан хувцас, пальто, алчуурыг шууд л булаагаад авдаг. Иргэдийг хөөж туусаар аваад явцгаана. Манай улаан арми эдгээр самурай нараас өшөөгөө авна” 
 
16-р сургуулийн 3-р ангийн “Б” бүлгийн сурагч Вера Кравцова: 

“Манай гэр 36-р гудамжны 46-р байранд байдаг байлаа. Фашистууд энэ байранд нэгжлэг хийв. Тэд хүүхдийн байр луу орсны дараа тэндээс буун дуу гарч үхэж байгаа хүүхдүүдийн орилж, хашгирах чимээ гарч байлаа. Ямар аймшигтай юм бэ. Айснаасаа болоод би зөндөө уйлсан”

Эх сурвалж: www.TODAY.mn