Улс төрд маш богино хугацаанд хүчээ авч буй хүн бол “Оргил”-ын хэмээх Ж.Ганбаатар. Өнгөрөгч 2016 онд УИХ-ын гишүүн, 2019 онд Эдийн засгийн байнгын хорооны даргын алба дамжаад, Засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт хийх үед Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайдаар томилогдлоо. Яавч болохгүй томилгооны нэг бол энэ байлаа гэдгийг олон нийт хэлж байна. Уг нь тэр Худалдаа, үйлдвэрлэлийн дээд сургууль төгссөн нэг наймаачин шүү дээ.
Уул уурхай хэмээх стратегийн том салбарыг удирдана гэдэг амаргүй. Нэгэнт эрх баригчдаас томилчихсон сайдыг одоо яах билээ. Ямартай ч Ж.Ганбаатар сайдыг маш олон ажил тосон уулзана. Уул уурхайн салбарт тулгамдаж буй олон асуудал бий. Юуны өмнө гацаанд орсон Газрын тос нэрэх үйлдвэрийн ажил. Чухам хэзээ ашиглалтад орох эсэх тодорхойгүй гацсан үйлдвэрийн ажлыг яах юм. Түүний өмнөх сайд Г.Ёндон зөвхөн он гартал шатахууны үнийг барина гэдгээ албан ёсоор мэдэгдээд байсан. Үүнд ямар арга хэмжээ авах юм. Зүгээр л сайдын тамга барьж үзэхээр ирээгүй бол эртхэн арга хэмжээ авах хэрэгтэй. Зах замбараагүй олгогдсон лицензны хэрүүлээ яах юм. Ашиглаагүй ч хөрөнгөө оруулаад орхисон олон орд газраа эдийн засгийн эргэлтэд оруулж чадах юм уу гээд олон асуудал түүнийг угтан авна. Өөрөө бол “Төрийн бодлогын залгамж халааг үргэлжлүүлэн ажиллаж, улс эх орны эдийн засгийн хөгжил дэвшилд уул уурхайн салбарын оруулах хувь нэмрийг нэмэгдүүлэхэд анхаарч ажиллана” хэмээн мэдэгдсэн. Хэлэх нэг хэрэг, хийх нэг хэрэг. “Хүнд үйлдвэр” гэсэн том тодотголтой яамны харъяанд 40 жилийн түүхтэй Эрдэнэтийн уулын баяжлууах үйлдвэрийг эс тооцвол юу ч байхгүй. Энэ нэр чимэгт таарах нэг ч гэсэн үйлдвэр барих төсөөлөл байдаг л байгаа даа.
Өнөөдөр Монгол Улсын эдийн засгийн ноён нурууг тулж түшиж байгаа ганц салбар бол уул уурхай. Бүр тодотговол, Оюутолгой, Тавантолгой, Эрдэнэтийн уулын баяжуулах үйлдвэр гэсэн үндсэн гурван тулах цэг дээр манай улсын эдийн засаг оршин тогтнож байгаа гэдэгтэй хэн маргах юм. Манайд ямар экспортын үйлдвэр ганц ширхэг байх биш. Үүнээс гадна олон зүйл байгааг энд дурдаад яахав. Угаасаа уул уурхайн салбарыг удирдаж, улсын эдийн засгийг авч явна гэдэг “Оргил” сүлжээ дэлгүүр ажиллуулахтай адилгүй гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Тэс өөр зүйл.
Үүнээс улбаалан үзэхэд Засгийн газрын бүтэц бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт хийхдээ томоос тос алдаа гаргасан нь олны дургүйцлыг хүргээд байгаа. Уул уурхайн салбарын мэргэшсэн том акул гэж болох хуучин сайд Г.Ёндонг Эрдэнэтийн уулын баяжуулах үйлдвэр рүү “шидэж” байгаад л томилчихлоо. Мөн ч том нөлөө үзүүлж байгаа хэрэг шүү.Шинэхэн сайдад маань ядахад төрд болон төрийн албанд ажилласан дадлага туршлага ч байхгүй. Аль тэртээ 1996 оноос хойш хувиараа бизнес эрхэлж, 2016 онд УИХ-д орж ирсэн л хүн. Төр, уул уурхай, улс төрийн ажиллагаа гэсэн үндсэн гурван холбоог нэгэн зүгт атгаж чадах уу.
Уг нь Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамны эрхэм зорилго нь ил тод, хариуцлагатай уул уурхай, хүнд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх замаар эрдэс баялгийн сан хөмрөгийг арвижуулж, эдийн засгийн тэнцвэртэй олон тулгуурт бүтцийг бий болгохыг зорьдог гэдгээ мэдэж байгаа болов уу. Үүнээс гадна салбарын уялдаа холбоо гэж зүйл байдгийг лав орхигдуулах төлөв бий. Ж.Ганбаатарыг буруутгах аргагүй. Тэр нэгэн насаараа хувийн бизнес өрнүүлж довоо шарлуулсан л хүн. Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам бол төмөр зам, нийгмийн хамгаалал, эрүүл мэнд гээд олон байгууллагатай нягт хамтын ажиллагаа өрнүүлэх учиртай яам. Гэтэл зөвхөн хувиа борлуулж, довоо шарлуулж явсан бизнесмэн учраас тэр л өнцгөөс харна гэсэн айдас хаа хаанаа байна. Эдгээрээс гадна маш том асуудал бий. Ж.Ганбаатар сайдын хувьд ашиг сонирхлын зөрчилтэй, бизнесмэн хүн. Ганзагын наймаанаас сүлжээ дэлгүүрийн бизнест орж, улмаар Нийслэлийн иргэдийн хурлын төлөөлөгчөөр сонгогдсон даруйд барилгын салбар руу орсон. УИХ-ын гишүүн болоод бизнес нь өргөжсөн үү гэхээс хумигдаагүйг олон зүйлээс харж болно. Одоо Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайдаар дамжин, уул уурхайн бизнес рүү орохгүй гэх баталгаа хаа байна. Үүнийг л ашиг сонирхлын зөрчил гээд байгаа юм. Энэ тухайд хардаж сэрдэж байж болох юм.
Тэгвэл түүний Хөрөнгө орлогын мэдүүлгээс авч үзье. Ж.Ганбаатарын хувьд 2018 онд жилийн 217 сая төгрөгийн орлого олсон гэдгээ мэдүүлжээ. Харин хадгаламж нь гурван тэрбум төгрөгөөр өссөн байна. Жилийн орлогоосоо хэд дахин илүү мөнгийг хадгалсан гэсэн үг. Тэрбээр УИХ-ын гишүүн болсноосоо хойш хадгаламжаа есөн тэрбум төгрөгөөр өсгөж чадсан. Тухайлбал, 2015 онд 13 тэрбум төгрөг, 2016 онд 18 тэрбум төгрөг, 2017 онд 19 тэрбум төгрөг, 2018 онд 22 тэрбум төгрөгийн хадгаламжтай болсон гэдгээс хараарай. Мөн Жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сангаас зээл авсан гишүүдийн дунд нэр нь байсан нь асуудал чимээгүй өнгөрсөн. Энэ мэт бараан зүйлс, бодит баримт л хардахад хүргэж байгаагаас бус түүнийг гүтгэсэн зүйл нэг ч байхгүй. Нөгөө талаар хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, олон нийтийн хандлагыг буулгаж байгаа хэрэг.
Хэтдээ ч улс төрд ихэд өндөр авч магадгүй хөрөнгөтөн бол Ж.Ганбаатар гэдгийг улс төрийн хүрээнд ярьдаг. Тэрбээр УИХ-ын гишүүнээр сонгогдоод удаагүй байхдаа намын дарга У.Хүрэлсүхтэй чуулганы хуралдаан дээр хэрүүл хийсэн. Харин У.Хүрэлсүх “Чи анх удаа УИХ-д сонгогдсон хэр нь их пээдэлзээд байгаа шүү. Намайг УИХ-ын гишүүн байгаагүй гэж бодоо юу. Би хэд хэдэн удаа УИХ-д сонгогдож, наад танхимд чинь сууж байсан юм. Чам шиг бацаан ингэж пээдэлзэх болоогүй шүү" хэмээн хүртэл хэлж байв. Ямар сайндаа нэрт сэтгүүлч Г.Жамъян “Их мөнгөтэй баян тансаг хүн олон болсон. Гэхдээ би Ж.Ганбаатар шиг “буруу сэхэж” байгаа хүнийг даанч үзсэнгүй. Ард түмэн минь, аль ч намын гишүүн байсан та дараа дараачийн сонгуульд хэдэн төгрөг, борлуулалтгүй бараа материал, гурил будаанд хууртаж төрд гаргаж ирэв дээ” гэж захиж бичиж байхав дээ. Өвгөн сэтгүүлч лав түүний буруу замаар яваад байгааг олоод харчихаж.
Түмэн.мн
