“МИАТ” ТӨХК Хөгжлийн банкныхаа өрийг төлөөд удаагүй ч дахин 45 тэрбум төгрөг хүссэн байх юм. Тус компани 2013 онд АНУ-ын “Боинг” компаниас “B767-300ER JU1021 агаарын хөлгийг худалдан авахдаа Хөгжлийн банкнаас зээл авсан байдаг. Тус компани 2022 оны есдүгээр сарын 19-ний өдөр Хөгжлийн Банкны зээлийн үлдэгдэл болох 443 сая иен буюу 10 тэрбум төгрөгийн төлбөрийг нэг дор шилжүүлж, зээлийн үлдэгдлээ хааж төрийн өмчит компаниудаас зээлээ бүрэн барагдуулсан анхны компани боллоо гэсэн мэдээлэл “давалгаалсан” билээ. Ингэхдээ Засгийн газрын 2022 оны 5 дугаар сарын 31-ний өдрийн 220 дугаар тогтоолоор зээлийн үлдэгдэл болон нэмж олгох санхүүжилтийн дүнгийн хэмжээгээр “МИАТ” ТӨХК-ийн хувьцааг Хөгжлийн банк, түүний охин компани “ДиБиЭм Ассет менежмент ҮЦК” ХХК-д эзэмшүүлэх хэлбэрээр шуурхай шийдвэрлэхийг даалгасны дүнд төлсөн нь харагддаг.
Харин одоо тус компани нь өвлийн цагийн хуваарийн нислэгийн үед 20 тэрбум төгрөгийн мөнгөн хөрөнгийн дутагдалд орчихоод байгаа мөртлөө мөн шинээр хоёр ширхэг B787 агаарын хөлөг шинээр түрээслэн авахад зориулж 8 сая ам.долларын урьдчилгаа гээд нийт 40 гаруй тэрбум төгрөгийн санхүүжилтийг энэ сард багтаан яаралтай шийдвэрлүүлэхээр хүсэлт гаргажээ.
Шинээр авах B787-8 агаарын хөлөг нь өмнө нь төлж барагдуулж өөрийн болгосон “B767-300ER” хөлгөөс хавьгүй илүү үзүүлэлттэй нь ойлгомжтой, “МИАТ” ТӨХК дахин өөрийн эзэмшлийн өргөн биет агаарын хөлөгтэй болох нь сайн хэрэг. Харин үүнийг олгохын тулд Хөгжлийн банк арайхийн цуглуулаад одоогоор “гар хүрээгүй” байгаа 777 тэрбум төгрөгөөсөө л зарцуулахад хүрнэ. Тиймээс 20 тэрбум төгрөгийн мөнгөн хөрөнгийн дутагдалтай байгаа МИАТ-д 40 гаруй тэрбум төгрөг өгөх нь Хөгжлийн банкны хувьд “Хэцүү л даалгавар”. Ингэхэд 2020 оны 6 дугаар сард татан буулгаад 2021 оны 9 дүгээр сард дахин сэргээсэн Хөгжлийн банкны охин компани “ДиБиЭм Ассет менежмент ҮЦК” ХХК-д “МИАТ” ТӨХК-ийн хувьцааг шилжүүлэх нь зөв л байдаг байгаа даа? Үүнтэй холбоотойгоор ИНЕГ-ын талаар хэдэн зүйл дурдах нь зүйтэй байх.
Бүлэглэл яаж цөлмөдгийн нэг жишээ. Хөгжлийн банк дампуурлаа гэсээр БЭТ томилж нам ч хууль хяналтын байгууллагууд болон хэвлэл мэдээллийнхэнтэй хүч хавсран хариуцлага тооцож, “төмөр нүүр”-ээ харуулсны хүчинд Хөгжлийн банк өнөөдөр 777 тэрбум төгрөгтэй байна. Өөрөөр хэлбэл Засгийн газар өнөөдөр Хөгжлийн банкаар л дамжуулж мөнгө босгохгүй бол мөнгөгүй болсон. Гэхдээ намынхаа зарим нөхдөөс мөнгөө авч чадахгүй л байна. Жишээ нь уяач Ш.Лхамсүрэнгийнхээ “Чингис хаан” банкнаас яаж Хөгжлийн банкны өрийг авах вэ? Энэ тухай хальтхан түүх өгүүлэх үү? УИХ-ын 2016 оны сонгуулийн дараа буюу тухайн оны 8 дугаар сард “М.Энхболдын хүн” гэгддэг Л.Бямбасүрэн ИНЕГ-ын даргаар томилогдсон. Тэрбээр 10 дугаар сард мөн л уяачдын фракцийнхны нэг “Монгол хээр”-ийн Сүхбаатарын гэргий Нямсүрэнг ИНЕГ-ын Санхүү хөрөнгө оруулалтын газрын даргаар томилж ажиллуулсан байдаг юм. Энэ хоёр нийлээд 2016 оны 11 дүгээр сард ИНЕГ-ын навигацийн орлогоос уяач бөгөөд Барилга хот байгуулалтын дэд сайд Ш.Лхамсүрэнгийн хамаарал бүхий “Чингис хаан” банкинд байршуулах гэрээ байгуулснаар 2016 оны 12 дугаар сараас эхлэн тус банкинд ИНЕГ-ын навигацийн орлогыг маш бага хүүтэйгээр байршуулж эхэлсэн, одоо ч 2.7 тэрбум төгрөгийн үлдэгдлээ авч чадахгүй байгаа юм билээ. Сонирхолтой нь уг гэрээний төгрөгийн дансаар хамтран ажиллах гэрээнд нь дээрх ИНЕГ-ын дарга, Санхүү хөрөнгө оруулалтын газрын дарга нарын хоёулангийнх нь гарын үсэг байдаг бол ам.долларын дансанд нь ИНЕГ-ын дарга Л.Бямбасүрэн гарын үсгээ зураагүй байдаг. Эндээс харахад уяачдын фракц тэрүүхэн хавьдаа ИНЕГ-ын орлогыг Чингис хаан банкинд “угаачихсан” юм биш үү гэж хардахад хүргэдэг. Аудитын дүгнэлтээс харахаар 2019 оноос хойшхи 3 жил дараалан “хязгаарлалттай” гэсэн дүгнэлт авсан. Хамгийн сүүлд 2021онд авсан аудитын дүгнэлтээр санхүүгийн хувьд 3.6 тэрбум төгрөгийн зөрчил илрүүлсэн. Зөвхөн нүдэнд харагдах зөрчлүүд нь шүү дээ. Одоогоор ИНЕГ Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газар л дугаарласан олон өр барагдуулалтынхаа дагуу шийдэж өгөхгүй бол цалингаа тавьж чадахаа больж улсаас дотаци гуйхдаа хүрч мэдэхээр байна. Эдний онцлог бол зардал хэмнэх гээд ажилчдаа цомхотговол аюулгүй байдалд нөлөөлнө. Хүмүүсээ чадавхжуул, олон улсын жишигт хүргэ гэдэг шаардлага ч хангагдахгүй.
Энэ 2022 онд150 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээс одоо 16 тэрбумыг л төвлөрүүлсэн. Ингэж төсөвлөхөд дайн эхлээгүй байсан. Одоо хойшоо чиглэлтэй нислэг асуудалтай болсон үед яаж төсөвт орлого төвлөрүүлэхийг бүү мэд. Ирэх оны төсөвт яах ийхээ Сангийн яамтай хэлэлцэх гэхээр дахиад 150 тэрбумыг төвлөрүүл гээд төсөвт тусгаад өргөн барьсан. Сард 6.5 тэрбумыг олж 9.5 тэрбумыг зарлагадаж байгаа энэ байгууллагыг цаашид яах нь тодорхойгүй байна. Бүлэглэл ингэж л “тонодог” юм. Цааш нь үргэлжлүүлбэл “Чингис хаан” банк Хөгжлийн банктай байгуулсан “Хадгаламж байршуулах гэрээ”-ний дагуу “Хан хиллс” хотхоноо Хөгжлийн банкинд өгөх ёстой байсан. Нэг м.кв-ыг нь 2.8 сая төгрөгөөр үнэлж өгөх ёстой. Гэрээнд тодорхой заасан учраас өөр үнээр Хөгжлийн банк үнэлж авах боломжгүй. Хэрэв үүнийг 2020 оны 3 дугаар сард төлж чадахгүй бол шууд эрх нь Хөгжлийн банкинд шилжих заалттай. Гэтэл шилжүүлэхгүй, харин ч барьцаалсан эзэд өөрсдөө мэдээд зараад байгаа талаар мэдээллүүд бий. Одоо дахиад үнийг тохирох талаар яриа хэлцлүүд үргэлжилж байгаа юм байна.
Нийтлэлч: У.Оргилмаа
