Нэмэгдсэн Өртгийн Албан Татвар(НӨАТ)-ын буцаан олголтын хувийг нэмэгдүүлэх нь бодит байдал дээр зөв эсэх талаар эдийн засагч Н.Туяатай цөөн хором ярилцлаа.

- Өчигдөр УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны хуралдаанаар НӨАТ-ын буцаан олголтыг 5% болгохыг судлах ажлын хэсгийг 7 гишүүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулсан. НӨАТ-ын буцаан олголтын 2 хувийг 5 хувь болгон нэмэгдүүлэх нь хэр зөв бэ?

- Нэгдүгээрт иргэд саналаа илэрхийлэх албан ёсны платформ дээр хууль тогтоох эрх мэдэлтэй УИХ-ын дарга өөрөө санал тавьж попорч байгаа нь маш буруу жишиг тогтоолоо.

Хоёрдугаарт НӨАТ-ын буцаан олголтыг 5 хувь болгох нь айл өрхийн орлогод том өөрчлөлт авчрахгүй.

Жишээ авъя. Сард нэг сая төгрөгийн орлоготой айл энэ орлогоороо худалдан авалт хийснээр 100,000 төгрөгийн НӨАТ төлнө. Сард үүнийхээ хоёр хувь буюу 20,000 төгрөг буцаан авч байгаа. Улирлаар олгодог учир улиралдаа 60,000 төгрөг буцаан авч байгаа. Буцаан олголтыг таван хувь болговол 50,000 төгрөг буцаан авна. Энэ нь тухайн айлын орлогод нэмэртэй боловч том өөрчлөлт авчрахгүй гэсэн үг.

УИХ-ын дарга хүмүүсийг хуурсан ийм жижиг асуудлаар тархи эргүүлэхийн оронд өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх гэж байгаа бол сард өрхийн нэг гишүүнд 300,000 төгрөгийг татвараас чөлөөлөх хэрэгтэй. Тэгвэл гурван хүүхэдтэй 1.5 сая төгрөгийн орлоготой өрх орлогын татвараас бүрэн чөлөөлөгдөж татварт өгөх 150,000 төгрөг нь сар бүр тухайн гэр бүлд үлдэх юм. Улиралдаа 450,000 төгрөгөөр тухайн гэр бүлийн бодит орлого нэмэгдэнэ гэсэн үг. Буцаан олголтоос гурав дахин ашигтай хувилбар. Иймэрхүү өрхийн орлогод бодитой нэмэр болох шийдэл хэрэгтэй болохоос биш сардаа 20,000 төгрөгийн буцаан олголтын талаар хэлэлцээд байх нь утгагүй, үр ашиггүй ажил. Асуудал шийдэхгүй, дүр эсгэсэн ажил хэрэггүй гэж бодож байна.

- Дараагийн нэг зүйл нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын 10 хувийг 5 хувь болгож бууруулах нь зөв эсэх асуудал мөн яригдаж буй. Үүнд бас та байр сууриа хуваалцахгүй юу. Ялгааг нь ойлгоогүй хүмүүс байгаа байх?

- Энэ хувилбарыг харин би дэмжиж байгаа. Анхнаасаа 5 хувь төлбөл 10 хувь төлөөд 5 хувийг буцаан авсантай яг ижил. Тиймээс 5 хувь төлөөд нэг хувийг буцаан авдаг болбол нийт дүнгээрээ бид дөрвөн хувийн НӨАТ төлөх болно.

Нөгөө талаасаа иргэд зөвхөн хэрэглэгч биш. Өөрсдөө том жижиг бизнес хийж байгаа, ажиллаж байгаа компани нь НӨАТ төлж байгаа. НӨАТ-ыг иргэд худалдан авалтаараа төлөхөөс гадна бизнесүүд бас төлж байгаа. Сар бүр төлдөг орлогоос шууд тооцдог татвар учраас бизнест маш том дарамт болж байгаа татвар бол НӨАТ юм. Тиймээс НӨАТ-ыг 5 хувь болговол иргэдийн ч, компаниудын ч татварын ачаалал 50% буурна. Ингэснээр ажлын байр нэмэгдэх, технологи тоног төхөөрөмждөө хөрөнгө оруулах, цалингаа нэмэгдүүлэх боломж гарч ирнэ. Дагаад ажилгүйдэл ядуурал буурна, татварын бааз суурь ч тэлж төсвийн орлого нэмэгдэнэ. Энэ нь нийт эдийн засагтаа асар том дэмжлэг болно.

- Ер нь иргэдээс татвартай холбоотой санал авч, хэлэлцүүлэг өрнүүлж буй энэ асуудалд та хэрхэн хандаж байгаа вэ?

- Иргэдээс санал авч асуудлыг хэлэлцдэг практик дэлхийн ардчилсан орнуудад байдаг, байх ёстой зүйл. Яагаад гэвэл төрийн эрх мэдэл эцсийн эцэст ард түмний мэдэлд байдаг шүү дээ. Тэд байх ёстой эрхээ эдэлж байна гэж ойлгох хэрэгтэй. Харин өмнө хэлсэнчлэн өөрсдөө хууль санаачлах бүрэн эрхтэй УИХ-ын гишүүд, Засгийн газар иргэдэд олгосон энэ индрийг ашиглах юм бол иргэдийн индрийг улс төрийн популизм болгох аюултай. Тиймээс энэ талбарт албан тушаалтнууд бус жирийн иргэд саналаа илэрхийлдэг байхад хариуцсан төрийн алба нь анхаарах ёстой.

- НӨАТ-ын тогтолцоотой холбоотойгоор таны хэлмээр байгаа өөр санал шүүмж юу байна вэ, хуваалцана уу?

- НӨАТ 10 хувь байгаа нь иргэдийн бодит орлогод асар том дарамт болж байна. Тухайлбал, бид цалингаасаа 10 хувийн татвар суутгуулаад, НДШ төлөөд үлдсэнээрээ хэрэгцээт бараа үйлчилгээгээ авахад дахиад 10 хувийн татвар авч байна.

Өөрөөр хэлбэл хүмүүс татварыг давхар давхар төлж байна. Энэ нь бага орлоготой, ам бүл олуулаа гэр бүлд үнэхээр том ачаа болж улам ядуурах байдалд оруулж байна. Тиймээс энэ татварыг хоёр дахин бууруулж 5 хувь болгох ёстой гэсэн байр суурьтай байна. Бизнесийн хөгжил, эдийн засгийн эргэлтдээ ч дээр хэлсэнчлэн маш том дэмжлэг болно.

- Баярлалаа.