Өвөрхангай аймгийн Баян-Өндөр сумын дөрөвдүгээр багийн Засаг дарга Ч.Пүрэвсүрэнтэй төрөөс олгож буй ноосны урамшууллын талаар цөөн хором ярилцлаа.

-УИХ-ын 2011 оны 30 дугаар тогтоолоор мал аж ахуйн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнээр нэмэгдсэн өртөг шингэсэн эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчид болон жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдийг дэмжих, ажлын байрыг нэмэгдүүлэх зорилгоор хонь, тэмээний ноос бэлтгэж үндэсний үйлдвэрт тушаасан малчин, хоршооны гишүүн, мал бүхий этгээдэд төрөөс кг тутамд нь 2000 төгрөгийн урамшуулал олгож эхэлсэн. Харамсалтай нь, энэ тоо өнөө ажил 1000 төгрөг болж буурсан. Үүнд малчид ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Сүүлийн хэдэн жил манай аймагт өвөлжилт их сайхан байлаа. Бүх суманд малын тоо, толгой өссөн үзүүлэлттэй. Түүнийгээ дагаад малчдын маань сэтгэл санаа ч их өөдрөг байна. Эдийн засаг хүндхэн байгаа ч хөдөө, орон нутагт нэг их анзаарагдсангүй. Малынхаа буянаар болоод л байна. Хаваржилт ч гэсэн сайхан болж байна. Засгийн газраас ноосны урамшуулал олгож эхэлсэнд малчид баяртай байгаа. Өнгөрсөн жил кг ноосонд 2000 төгрөг өгч байсан. Энэ жилээс энэ тоо буурч 1000 болсон. Гэсэн хэдий ч ноосны урамшуулал малчдад жигд хүрч чадахгүй байна. Зарим малчин огт авахгүй байна гэхэд болно.

-Юунаас болоод ноосны урамшууллаа авч чадахгүй байна вэ?

-Ноосны урамшуулал олгох тогтолцооноос болж байна. Малчид яаж, хэрхэн ноосны урамшуулал авахаа одоог хэр нь мэдэхгүй явна. Энэ талаарх ойлголт муу байна гэх үү дээ. Өөрөөр хэлбэл, хоршоо гэж юу вэ гэдгээ ойлгохгүй байна. Гэтэл хоршооны гишүүн болоогүй бол ноосны урамшуулал олгохгүй гэдэг. Манай суманд 1300 гаруй өрх бий. Үүнээс 200 гаруй нь урамшуулалаа авч чадахгүйд хүрээд байна. Шалтгаан нь бүгд ижилхэн. Хоршооны гишүүндээ элсээгүй. Гэтэл тэд өөрсдөө хоршоондоо элсчихсэн гэдэг. Нөгөө хоршоондоо элсүүлсэн нөхөд нь “Ноосоо өг, чамайг элсүүлчихсэн” гэж хэлдэг. Яг улсын бүртгэл дээр очихоор элсээгүй байдаг. Үүнээс болж зарим малчин ноосныхоо урамшууллыг авч чадахгүй байна.

-Тэгэхээр үүний буруутан нь хэн болж таарах вэ. Та жаахан тодорхой тайлбарлана уу?

-Хоршооны талаар малчдын ихэнх нь тодорхой хэмжээний ойлголттой байгаа. Үлдсэн хэсэг нь ямар ч ойлголтгүйгээс болж байна. Өөрөөр хэлбэл, ямар ч мэдээлэлгүйгээсээ хоршоондоо албан ёсоор бүртгүүлээгүй байдаг. Зүгээр нэг ноосны ченж гэх мэт хүмүүсээр дамжуулж хоршоондоо бүртгүүлдэг. Тэд нь албан ёсоор бүртгүүлдэггүй юм шиг байгаа юм. Амаараа л танайхыг бүртгүүлчихсэн, ноосоо надад өгөөрэй гэж хэлдэг. Түүнд нь зарим малчин маань итгэчихдэг. Үүнээсээ болж ноосныхоо урамшууллыг авч чадахгүй байна. Тиймээс малчид маань хоршоо гэж юу гэдгээ сайн ойлгох хэрэгтэй. Санаа сэтгэл нийлж, хамтран ажиллаж, улмаар хувь хөрөнгөө нийлүүлж байж хоршоо байгуулна. Түүний албан ёсоор баталгаажуулж, бичиг баримтад гарын үсэг зурдаг гэдгээ сайн ойлгох хэрэгтэй гэдгийг дахин хэлье.

-Нэг үгээр малчид мэдээлэл бага, ойлголтгүйгээсээ болж хохироод байна гэсэн үг үү?

-Яг зөв. Манай сумын малчид ноосоо ганцхан компанид л тушаадаг. Тэр компанидаа л тушаахгүй бол урамшуулал олдохгүй. Төр, засгаас ч гэсэн малчдадаа хоршоо гэж юу вэ гэдгийг сайн ойлгуулах хэрэгтэй. Үүнээс нь болж малчид ноосны урамшууллаа авч чадахгүй, хохирч байна. Дээр нь чанартай хоршоо байгуулагдахгүй байна. Өөрөөр хэлбэл, амьдралд нийцэхгүй хоршоо байгуулаад байна, хүмүүс. Тэр нь цаанаа албан ёсны бүртгэлтэй байдаг ч юм уу, мэдэхгүй.

-Тэгвэл таныхаар яг яах ёстой гэж?

-Уг нь хоршоо байгуулна гэдэг чинь өөр ойлголт шүү дээ. Зүгээр нь өөд өөдөөсөө хараад амаараа ярилцаад байгуулчихдаг зүйл биш. Сэтгэл санаа нийлсэн есөөс дээш өрх нийлж, тодорхой хэмжээний хувь хөрөнгө нийлүүлнэ. Тэгээд албан ёсны бичиг баримтаа бүрдүүлж, албан ёсоор улсад бүртгүүлнэ. Ингэж байж ноосныхоо урамшууллыг авдаг. Гэтэл ийм шалгуур тавьчихаар зарим малчид хоршоондоо элсдэггүй. “За яах вэ, элсэнэ дээ” гээд явж байтал өнөөг хүрчихсэн. Тиймээс Засгийн газар болон УИХ-д хандаж хэлэхэд “Энэ үлдсэн цөөхөн иргэдээ битгий ялгаач ээ. Ойлголтгүйгээсээ болж ноосныхоо урамшууллыг авч чадаагүйг нь харж үзээч. Тэд нарт урамшууллыг нь жигд олгож өгөөч ээ” гэж хүсч байна даа.

Б.Төрбат

Эх сурвалж: Unen.mn