Энэ долоо хоногт Монголын хувийн хэвшлийн анхдагчийн нэг, Эрүүл мэнд, Гоо сайхны үйлдвэр, үйлчилгээний салбарт тэргүүлэгч “Монос групп” 25 жилийн ойн баяраа хэрэглэгч, үйлчлүүлэгч нартайгаа өргөнөөр тэмдэглэн өнгөрүүлж байна. Ойн хүрээнд Соёлын төв өргөөний нэгдүгээр давхарт 25 жилийн түүхийг өгүүлэх музей бүхий үзэсгэлэн худалдаа, удаах давхарт эмийн зохистой хэрэглээ, зөвлөгөө, харин гуравдугаар давхарт мэргэжлийн эмч нарын үзлэг, оношлогоо үнэ төлбөргүй явагдаж байгаа юм. Энд чих хамар хоолой, хүүхэд, нүд, бамбайн булчирхайн эхо, ясны сийрэгжилт, даралт, дотоод шүүрэл, дотрын үзлэг хийгдэх зарыг сонссон олон нээлтийн хоёр дахь өдөр гэхэд өглөөний 7 цагтай уралдан ирсэн гэнэ. Ийнхүү минут тутамд дараалалд зогсох улсын тоо нэмэгдсээр 9 цаг гэхэд нэлээн урт болж амжлаа. Хоёр цаг хэртэй намрын жаварт жиндсэн олон хаалга нээгдэхтэй зэрэгцээд л бухимдаж эхлэх нь тэр. Учир нь урьд өдөр эмх замбараагүй байдал үүсч, эмч нарыг ажлаа явуулахад багагүй бэрхшээл үүссэн учраас хаширсан зохион байгуулагчид хорь, хориор нь оруулахаар шийджээ. Гэвч өнөө монгол хүний хувиа хичээсэн муухай зангаасаа болоод дахиад л өөрсдийгөө “хохироож” байгааг ойлгох янз ч алга. Нэгнийхээ урдуур дайрч, эсвэл танил тохоо татан хаалган дээр барилцан авах нь энүүхэнд харагдлаа. Ингээд арайхийж 20-т багтсан “азтай, аагтай” монголд дөрвөн эмчид үзүүлэх санал тавьж, дугаар тараалаа. Өнөө дөрвөн дугаараа авах гэж бас л би, чи дээ тулж хэрэлдсээр. Удсан ч үгүй бамбайн эхо, ясны сийрэгжилтийн дугаар дуусчихлаа. Хүйтэнд тэсвэр тэвчээр алдатлаа зогссон олон үлдсэнийг ч хуу хаман гуравдугаар давхарт байрлах эмч нарын зүг уралдах нь тэр. Энд бүүр жинхэнэ “тулаан” эхэлнэ гэдгийг үүдэнд бээвийж зогсохдоо үнэхээр төсөөлөөгүй байдаг байгаа.
Моносын хамт олны тухайд сүүлийн 10 жил ойн баяраа хэрэглэгч нартайгаа тэмдэглэж байгаа бөгөөд энэ жил анх удаа эмч нарын үнэгүй үзлэгийг хийж байгаа юм байна. Эхний өдөр 2000, хоёр дахь өдөр нь 1700 орчим хүнд дугаар тараажээ.
Соёлын төв өргөөний зүүн жигүүрт хуучин цагийг санагдуулсан урт дараалал үүслээ. Болоогүй “бидэнгүйгээр Монос юу юм, зохион байгуулж чадахгүй юм бол яах гэж энэ олон хүнийг цуглуулсан юм, би зөвхөн энд үзүүлэх гэж хөдөөнөөс ирсэн хүн байна” гээд л улангассан, нүүр амаа хамгийн “аймаар” дээрээ тавьсан нөхөд пауз тавихын аргагүй хэл амаа уралцана. Өмнөх өдөр нь ухаан алдаж унаад үзүүлэлгүй, дахин ирж байгаа хүн ч байх юм. Цугласан хүмүүст эмх журамтай байж үзлэг оношлогоондоо хамрагдахыг бэлэг барьж буй Моносын зохион байгуулагчид мянгантаа хэлсэн ч таатай үг нэгийг ч сонссонгүй. Уг нь харьяа дүүргийнхээ эрүүл мэндийн төвүүдээр үзүүлээд гарчихаж болох үйлчилгээн дээр улангасан дайрч буй олныг харахад үнэхээр өр өвдмөөр. Өнөө Японы Монгол судлаач Аяакогийн “Тархины тураал” өөрийн эрхгүй санаанд орох ч шиг. Болоогүй өөрөө үзүүлж гарангуутаа, тараасан дугаарыг нь 5000 төгрөгөөр шаглаад амжиж байгаа харагдлаа. Мань мэтийн соц нийгмийн муу ч гэсэн сэнтэг сэхээтэнд толгой сэгсрэхээс өөр зүйл олдсонгүй. Өнөө Монгол хүний уужуу ухаан, алсын хараа энэ тэр гэж хаана байдаг юм яриад байдаг юм болоо ч гэж бодогдлоо. Тэгж байтал хажууханд хармаанаасаа автобусны картаа алдчихлаа гэх нь дуулдлаа.
Ахаа алд, дүүгээ дэлэм хүндэлдэг ардын ёс ч ихээ эрт алдагдсан бололтой. Хөгшин, залуугүй л хүч “үзэлцэнэ”. Ийнхүү өглөө 7 цагаас эхэлсэн урт дараалал “гогцоорч, ширэлдэж, зангирч, мугширч” элдэв янз болсоор 16 цаг гэхэд намжих нь тэр. Уг нь Моносынхны төлөвлөгөө ёсоор нэгдүгээр давхраасаа эхлээд л үйлчлүүлэгчдийнхээ тав тухыг бодолцсон нь тарааж буй гарын авлагаас нь харагдана. Даанч “билэг танхай” монголчууд тэдний сэдсэн ажлыг хормын дотор л өөрчилж, нөгөө Люминогийн дуунд гардагчлан “дунд чөмгөө дундаа хийн, дураараа цэнгэж” орхих нь тэр. Эндээс эрүүл мэндийн салбарт шинэчлэл хэрэгтэй байгааг, ард түмэн юу хүсэлтийг суугаа дарга нар нь хардаг ч болоосой гэж бодогдоно. Энэ өдрүүдэд болж байгаа “Хууль тогтоомж сурталчлах нэгдсэн арга хэмжээ” шиг Чингисийн талбай дээрээ эсвэл дүүрэг дүүрэгтээ нэг удаад үнэ төлбөргүй даралт, сахар, жинг нь үзчихдэг ч болоосой гэмээр. Хэдийгээр өрхийн эмнэлгээс эхлээд дараа дараагийн шатны эмнэлгүүд 20 цаг хүртэл ажиллаж байгаа ч ард түмэн энд ингэж уур ундуугаа баран дугаарлана вэ?
Нөгөө талаас их хотын амьдралд хөл нийлүүлэхээр сэтгэл шулуудсан л бол Улаанбаатар хотын иргэн та хотын соёлд суралцмаар байна. Бид энэ цаг үед амьдарна. Залгаад үр хойч маань амьдрах хотынхонд эрүүл сэтгэл, эрүүл нийгэм хэрэгтэй байна даа гэж бодоод сэтгэл гундуухан алхсаар автобусанд суулаа. Тэгсэн ард суугаа Оксфордын толь барьсан оюутан бололтой гурван залуу ийнхүү ярилцана. Автобусанд 1000 төгрөгтэй ороод задгай мөнгө байхгүй гээд жолооч ахын хажууд хэсэг зогсоод л хойшоо явчихдаг байхгүй юу. 5000 төгрөг орвол бүүр ч сайхан. Задлах хүн тэр бүр орж ирдэггүй юм хэмээн ичих янзгүй инээд хөөр болон ярилцах юм, даанч дээ.
Шударга, соёлтой, эвтэй найртай амьдаръя л даа.
А.Дөл
chingis.mn
