Хоёр сар чимээгvй байсан Сэлэнгэ аймгийн Мандал сумын нутаг дахь Гацууртын ордын асуудал дахин оволзож эхлэв. Гэхдээ єєрийнхєє баялгийн 34 хувийг гадны эздээс худалдаж авдаг гажиг тогтоосон Оюутолгойн солиорлоос огт єєрєєр шийдэж магадгvй найдлагын оч гялалзаж эхлэв. Учир нь энэ сарын 5-ны єдрийн Засгийн газрын хуралдаанаар “Гацууртын ордын тєрийн эзэмшлийн хувь тогтоох тухай” УИХ-ын тогтоолын тєслийг хэлэлцэн дэмжээд нэн яаралтай УИХ-д єргєн мэдvvлэхээр шийдвэрлэсэн байдаг.
Гацууртын ордыг ашиглахтай холбогдуулан тусгай зєвшєєрєл эзэмшигч Канадын хєрєнгє оруулалттай “Сентерра Гоулд Монголиа” ХХК-тай тєрийн эзэмшлийн хувь хэмжээг тогтоох, ашигт малтмалын нєєц ашигласны тусгай тєлбєр авах талаар Засгийн газраас байгуулагдсан ажлын хэсэг хєрєнгє оруулагч талтай 2015 оны гуравдугаар сарын 25-аас хойш хоёр сарын хугацаанд хэлэлцээр хийжээ. Ингээд “Гацууртын ордын тєрийн эзэмшлийн хувь тогтоох тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын тєслийг боловсруулсан бєгєєд уг тєсєлд
1. Гацууртын ордыг ашиглах тусгай зєвшєєрєл эзэмшигч хамтарсан компанийн тєрийн эзэмшлийн хувь хэмжээг 34 хувиар тогтоох
2. Энэ тогтоолын нэгдvгээр зvйлд заасан тєрийн эзэмшлийн хувь, хэмжээг гэрээний нєгєє тал буюу хєрєнгє оруулагч талд шилжvvлэх талаар хэлэлцээ хийж, тохиролцсон тохиолдолд стратегийн ач холбогдол бvхий ордын ашигт малтмалын нєєц ашигласны тусгай тєлбєрийн хувь, хэмжээг зохих журмын дагуу тогтоож, улсын тєсєвт тєвлєрvvлэх арга хэмжээ авахыг Монгол Улсын Засгийн газарт зєвшєєрєхєєр тусгажээ.
Ємнє нь бид баялгийнхаа хэмжээгээр дэлхийд айргийн тавд эрэмбэлэгдэх хэмжээний Оюутолгойн орд дээрээ “Хамтран эзэмшихийн тулд Монголын Засгийн газар 34 хувийн санхvvжилтийг хариуцна” гэсэн гажигтай гэрээнд гарын vсэг зурснаасаа болж єєрийнхєє газрын гvнд байгаа тэр их баялгийнхаа 34 хувийг Рио Тинтогоос худалдаж авах байдалтай болчихоод сууцгааж байгаа. Тэгвэл энэ удаа толгойных нь эргvv жаахан ч гэсэн гарч, ихэд хаширсан манай улстєрчид ялангуяа УИХ дахь МАН-ын зvгээс “Засгийн газраас єргєн мэдvvлсэн Гацууртын ордод тєрийн эзэмшлийн хувь тогтоох тухай УИХ-ын тогтоолын тєсєлд тєр 34 хувийг эзэмшихээр заасан. МАН-ын бvлгийн хуралдаанаар тогтоолын тєслийг хэлэлцэх нь зєв гэж vзсэн. Ингэхдээ Монгол Улсын байгалийн баялагийг ашиглаж байгаа тул Гацууртын ордын 34 хувийг Монголын тєр vнэгvй эзэмших ёстой. Єєрєєр хэлбэл, ордын vйл ажиллагааг эхлvvлэхэд шаардагдах хєрєнгийг улсын тєсвєєс гаргахгvй байх ёстой гэсэн байр суурьтай байгаа. Хэрэв 34 хувийг vнэгvй эзэмшихийг зєвшєєрєхгvй бол ашигт малтмалын нєєц ашигласны тусгай тєлбєрийг зургаан хувьд хvргэх хэрэгтэй. Энэ болзлыг зєвшєєрсєн тохиолдолд Гацууртын ордыг ашиглахыг дэмжинэ. МАН-ын бvлэг уул уурхайн томоохон тєслvvдийн vйл ажиллагааг тогтвортой явуулах нь зєв гэсэн байрь суурьтай байгаа. Хамгийн гол нь Монгол Улсын vндсэн эрх ашигт нийцсэн гэрээ, хэлцэл хийх хэрэгтэй” хэмээн зоригтойхон дуугарлаа.
УИХ-ын Чуулганы нэгдсэн хуралдаанд “Єнєєгийн vнэ цэнээр илэрхийлсэн улсын єрийн хэмжээ оны сvvлээр 11.5 их наяд тєгрєг буюу ДНБ-ий 53 хувь байх тєлєвтэй байна. Vvнд, гадаадын хєнгєлєлттэй зээл дєрвєн их наяд байгаа бол дотоод, гадаад бонд, баталгаа тус бvр 2.5-2.7 орчим их наяд тєгрєгийн дvнтэй байна.Энэ хэвээрээ элдэв арга хэмжээ авалгvй байдал хэвээр vргэлжилбэл хэсэг хугацааны дараа бид default буюу улс орноо дампуурсан хэмээн зарлах шаардлага vvсэхийг ч vгvйсгэхгvй” хэмээн мэдэгдэж байсан Ерєнхий сайд Ч.Сайханбилэг асар их хохиролтой Оюутолгойн далд уурхайн гэрээнд Дубайд нисч очин гарын vсэг зурснаараа гадны хєрєнгє оруулагчдын толгойг бага болов Монгол руу эргvvлсэн хэмээн найдаж суугаа манай эрх баригчид Монголын баялагт “Єнєєдрийн єєхнєєс маргаашийн уушиг” биш, “Маргаашийн єєхнєєс єнєєдрийн уушиг” гэсэн гажигтай сэтгэхvйгээр хандаж, Монголчуудыг хэдэн vеэрээ єртэй амьдрах нєхцєл рvv тvлхсээр байгаа нь єнєєдрийн эмгэнэл билээ.
Єєрсдийнхєє баялгийн 34 хувийг барьцаанд тавьж, зээлийн хvvтэй єрєнд унаж байдаг хачирхалтай тэнэг улс биднээс єєр байдаггvй л болов уу. Монголчуудын хувьд Цагаансуварга, Гацуурт, Асгат гээд єнєєдрийг хvртэл олигтойхон гарч хvрч амжаагvй асар их баялагтай ордууд шийдлээ хvлээгээд хєсєр хэвтэж байгаа. Гэхдээ эдгээр ордуудын хууль эрхзvйн орчныг эхнээс нь сайтар бодлоготой, нягт нямбай хийхгvй бол Оюутолгойн 34 хувь шиг єрєнд тавиад алдахыг vгvйсгэх аргагvй. Гэхдээ эхлээд удахгvй УИХ-аар хэлэлцvvлэх нь тодорхой болсон Гацууртын орд дээр улстєрчид, эрх баригчид Монгол хvн шиг эвлэлдэн нэгдэж, аливаа эрх ашиг, авлага, єглєгєє хойш нь тавиад Монголын тєр баялгийнхаа 34 хувийг vнэ тєлбєргvй эзэмших ёстой гэдэг дээр атгасан гар шиг нэгэн цул болж “Энэ Монголчууд чинь нэг нэгдэхээрээ хэнд ч дийлддэггvй vнэхээр хэцvv улс юм” гэдгийг эхлээд Канадуудад дараа нь Англи, Америк, Австрали гээд Монголын баялгийг єєрийн болгохоор шvлсээ залгиж суугаа нєхдvvдэд ойлгуулах ёстой. Тэгээрэй ч гэж та нарыг сонгож, єнєєдрийн тарвалзтал амьдрах нєхцлєєр сонгосон эзэд нь Монголын ард тvмэн гэдгийг ямагт нэгдvгээрт тавьж ажиллах учиртай. Хэрэв амин хувийн єчvvхэн эрх ашиг, хуйвалдааныг хорлонтой тойрогт хvлvvлж, Гацууртын ордын хувь заяаг Оюутолгойн араас оруулахаар ханцуй дотроо наймаалцал суугаа бол ард тvмэн та нарт 2016 онд хатуухан дvн тавьж, УИХ-д сонгохгvйгээр барахгvй, єргєст торны цаана амьдралын чинь тодорхой хугацаа єнгєрч ч болзошгvй гэдгийг эрхэм тєрийн тvшээд санаж явахад илvvдэхгvй.
Гацууртын ордын нєєцийг Монгол Улсын ашигт малтмалын нєєцийн бvртгэлд 2005 онд бvртгэж, 2008 онд ТЭЗV-ийг хvлээж авч байж. Тэнд бvртгэгдснээр Гацууртын орд нь 27,6 сая тонн хvдэр бvхий 75,9 мянган кг алтны нєєцтэй гэж бvртгэгдсэн байдаг. Ийм л их баялгийн хувь заяаг эрхэм тєрийн тvшээд маань тун удахгvй хэлэлцэн шийдвэрлэх нь тодорхой болов. Хамгийн гайхалтай нь яг иймэрхvv томоохон ордын хувь заяа юмуу, хvлээлт vvсгэсэн хуулийг улсын наадмын ємнєхєн, олны анхаарал суларсан vед хулгай, луйврын аргаар, ханцуй дотроо наймаалцах байдлаар шийддэг бусармаг ажиллагаа Гацууртын орд дээр дахин бvv давтагдаасай гэж залбирах, найдах л vлдэж байна. Хэрэв Гацууртын ордыг Оюутолгойн араас тавиад туух гэж байвал та нартай тооцоо бодох Монголын ард тvмэн бий шvv гэдгийг дахин хатуухан анхааруулж байна.
Эх сурвалж:
