Монголын сэтгүүл зүйн шилдэг бүтээлд Ц.Балдорж шагнал олгох ёслол дээр Монгол Улсын хоёр дахь Ерөнхийлөгч Н.Багабандийн хэлсэн үг 

Суу билигт хүмүүс бол өөрийн эрин зууныг гэрэлтүүлэхийн төлөө шатах тавилантай солирууд юм. Та бидний дурсгалыг нь хүндэтгэж, үйлсийг нь үргэлжлүүлэхээр цугласан суу билигт хүмүүн солир мэт харван одсоноос хойш олон намрыг үдлээ. Авьяаслаг сэтгүүлч Цэрэндоржийн Балдорж цаг үе гэрэлтүүлсэн сэтгүүл зүйн гэрэлт цамхаг байлаа.

Тэрбээр уншигч үзэгдчийнхээ харах нүдэнд нь хараа нэмж, оюун ухаанд нь гэрэл гэгээ өгч, бодол ухаанд нь бодрол ухаарал хайрлаж шатах цагтаа дүрэлзэн шатаж шатаах үедээ дүрэлзүүлэн шатааж явсан төгөлдөр нэгэн авьяастнууд бусдаас өөрөөр, тэгэхдээ томоор холыг харж, өргөн цар хүрээтэй сэтгэнэ. Юмс үзэгдлийг ер бусын байдлаар харж дүгнэнэ. “Зарим хүмүүс юмсыг байгаа чигээр нь хараад, яагаад гэдэг асуулт тавьдаг.Харин би юмыг хэзээ ч байгаагүй хэлбэрээр нь харж яагаад болохгүй гэж асуудаг” хэмээн нэгэн ухаантан хэлжээ.

Ц.Балдорж тэртээх 1990-ээд онд бусдаас өөрөөр, тэгэхдээ томоор, холыг харж сэтгэн, хувийн хэвшлийн хэвлэл мэдээллийн байгууллага байж яагаад болохгүй гэж асуун, хараат бус, чөлөөт, хариуцлагатай сэтгүүл зүйн хөгжлийн атрын щанг татсан авьяастан билээ. “Их авьяас их хөдөлмөрлөхийг шаарддаг” Ц.Балдорж тэнгэр бурхны хайрласан төрөлх авьяасаа нөр их хөдөлмөрөөрөө тэтгэн хөгжүүлсэн сэтгүүлч.

Ардчилсан улс оронд хэвлэл мэдээллййг дөрөв дэх засаглал хэмээн өргөмжилдөг. Засаглалын хэмжээнд ажиллаж чадаж байгаа эсэх нь ардчиллын төлөвшлийн нэг гол хэмжүүр болдог. Бид ямар зэрэглэлд байна вэ гэдгээ жил жилийн энэ өдөр эргэж нэг бодож байвал тун хэрэгтэйсэн. Дөрөв дэх засаглал гэдгийг өөрөөр эдлэх эрх дарх, бусдыг айлгах хадны мангаа, тэнгэрийн ташуур гэж ойлгохгүй байна.

Дөрөв дэх засаглал гэдгийг юуны түрүүнд хариуцлага гэж ойлгож байна. Сэтгүүлч мэс бариад хагалгаа хийж байгаа мэс засалч мэт анхааралтай бөгөөд хариуцлагатай байх үүрэгтэй. Мэс засалч нэг удаад нэг хүний бие эрхтнийг мэсээр зүсдэг бол сэтгүүлч нэг удаад түм буман хүний оюун санаагзүсч байгаа хариуцлагаа дээд зэргээр ухамсарлах ёстой. Сэтгүүл зүйн нэгэн нэр хүндтэй багш шавь нартаа “Хэрэв та нар мэдээнд явж байгаад хальтарч унан хөлөө гэмтээвэл түргэн дуудахаасаа өмнө мэдээгээ дамжуулах хэрэгтэй, чадахгүйдээ хүрвэл редакцдаа мэдэгдэх ёстой.

Тэгэхгүй бол хариуцлага алдах болно. Амьдралд хамгийн гол нь шалтаг тоочих биш, үр дүн. Тийм болохоор хэзээ ч битгий шалтаг тооч” гэж хэлдэг байж. Ц.Балдорж хариуцлагатай сэтгүүл зүй төлөвшүүлэхийн төлөө хичээн чармайж, сэтгүүлчдээсээ хариуцлагатай байхыг, үр дүнг хатуу шаардаж чаддаг зангарагтай эрхлэгч байсан юм.

Сэтгүүлчдийн нийгэмлэг нь бурхдын цугларалт биш. Сэтгүүлчид онож, алдаж явдаг бусдын адил мах цусанд төрсөн хүмүүс. Сэтгүүлч ган үзэг хэмээх хүчирхэг зэвсэг байнга агсаж явдаг дайчин учир дур зоргоороо авирлах, ажил мэргэжлээрээ далайлгах үйлдэл хийгээд эхэлбэл аюул тарих нигууртай. Дур зоргын үйлдлийг чөдөрлөж байх гурамсан хамгаалалттай чөдөр сэтгүүлч бүрт ганзагалаастай бий. Чөдөрийн хоёр хааны нэг нь хууль нөгөөх нь ёс зүй, сум нь хүн чанар юм.

1. Хууль, Хуулийн өмнө бүгд тэгш эрхтэй, сэтгүүлч мөн адил. Бусдаас давуу тэгш эрхтэй сэтгүүлч байж эрхтэй, сэтгүүлч мөн адил. Бусдаас давуу тэгш эрхтэй сэттүүлч байж таарахгүй. Хууль зөрчсөн л бол мэргэжлээрээ өмгөөлүүлэн гоншгонохгүй, хуулийн өмнө хариуцлага хүлээх эр зоригтой байх ёстой. 2. Ёс зүй. Манайд сэтгүүл зүйн эрх зохицуулалт гарчиг төдий, тунхаг төдий байна.

Ийм нөхцөлд хуулиар зохицуулаагүй харилцааг ёс зүй орлон зохицуулна. Ёс зүйтэй хүнд хуулийн үйлчлэл ч хэрэгтүй. Сэтгүүлчид эрх мэдэл, хөрөнгө мөнгөтэй хүмүүсийн далайсан газар нь далд орж, далласан газар нь ил гарч, доош орох ёсгүй. Ул шагайх, бөгс долоох хоёр нь нэр төртэй, ёс зүйтэй сэтгүүлчийн орооцолдож оролцдог ажил биш. 3. Хүн чанар. Эго нь бусдад хандах хандлага юм. Сэтгүүлч бурууг өмгөөлөх хүн чанартай бус, буруугаас хамгаалах хүн чанартай байх ёстой.

Сэтгүүлчид Монголын нийгэмд хор хүргэж байгаа муу ёрын хоёр хорлонт дайснаас иргэдээ өмгөөлөн хамгаалахад урьд урьдаас илүү анхаараасай гэж хүсч байна.

1. Нийгмийг хорлож байгаа эрх мэдэлтнүүдийн авилга хэмээх буг. 2.Монголын ирээдүйн болох залуусыг хорлох хар тамхи гэх чөтгөр. Энэ буг, чөтгөр хоёул далд, нууц үйлдлээ хийдэг хорлогч учир илрүүлэн, дарж авахад төвөгтэй. Далд хийгддэг зүйлийг далдыг мэддэг аргаар илрүүлэхээс өөр аргагүй. Сэтгүүлч бүрт далдын хар малгай тарааж өгөх боломжгүй. Харин сэттүүл зүйд эрэн сурвалжлах алба гэх далдыг ухан уудлан ил гаргадаг арга бий. Эрэн сурвалжлах алба гэх далдыг ухан уудлан ил гаргадаг арга бий. Эрэн сурвалжлах сэтгүүл зүй хэмээх “нойрсож буй гоо бүсгүйг” сэрээж, нийгмээ буг чөтгөрийн хорлолоос хамгаалахад хурц дайчин зэвсгээ ашиглаасай гэж хүсч байна.

Гайхамшигт хүмүүсийн нэр төр он цаг улирсан ч улам улмаар тодорч, үйлс бүтээл нь тасралтгүй үргэлжилсээр байдаг ажээ. Ц.Балдорж шагналд шалгаран шигшигдсэн бүтээлүүдийг эмхэтгэн, товхимол болгон хэвлүүлж байна. Эдгээр товхимол Ц.Балдоржийн бүтээлийн ботиудыг зузаалан, үйлсийг нь үргэлжлүүлсээр байх болно. Сэтгүүл зүйн шилдэг бүтээлд Ц.Балдорж шагнал олгох уламжлалт, нэр хүндтэй энэхүү үйл ажиллагаанд морилон саатсан та бүхэнд гүн талархал илэрхийлж, ёслолыг нээхийг болгооно уу?

Эх сурвалж: Үндэсний шуудан сонин