Тэр жил би 20 настай, хонгор зүстэй, шавилхан бор залуу дөнгөж дээд сургуулиа төгсгөөд зоотехникч гэсэн час улаан дипломтой амьтан хүн, мал хоёрыг зэрэг хээлтүүлэхээр хөдөө ажиллахаар томилогдож билээ. Хөдөөнийхөн гэдэг хэзээнээс ажигч гярхай, ажилсаг хүмүүс болохоор гаднаас ирсэн ганц бие хүнийг тэр дор нь олж хараад зүс буруу мал сүрэгт нь нийлсэн юм шиг сонжиж байдаг билээ.

Би ч тэдний хараанаас мултарсангүй, суурин газар шигдсэн суумал амьтан ирж гэж хэлүүлэхээс болгоомжилж шууд л хөдөө явж, ажил амьдралтай нь танилцаж эхлэхээс ажлаа эхэлсэн юм. Тэгж явтал шинэхэн гэр бүл болсон залуу хосынд хоног таарлаа. Хоёулаа зан ааш сайтай, унд цайтай ёстой л хөгшчүүлийн ярьдгаар дөрвөлжин бурам шиг сайхан хосууд байлаа. 

Нас бие ойролцоо бид гурав дорхноо танилцаж, ярианд умбаж басхүү хөзөр тоглосоор цаг орой болсныг ч анзаарсангүй. Тэгээд унтахаар хэвтлээ. Төдөлгүй янагийн гал асан шуналтай үнсэлцэх чимээ гарснаа орны пүрш шажигнан бүсгүйн тачаадан дуу алдан гинших, залуугийн огцом түргэн амьсгалах сонсогдож нойрыг минь хулжаах нь тэр. Гэвч нэг их удсангүй залуугийн бүдэг дуу гарч “Чи яав” гэв. Бүсгүй “Хар амиа бодсон арчаагүй амьтан чинь түргэн буугаач” гэж уцаарлахад хархүү аргадах сонсогдож билээ. 

Тэр явдлаас хойш хоёр сар орчим болж, би мал хээлтүүлгийн ажилтай танилцах ажлаар бас л гадаа гандаж, хөдөө хөхөрч яваад нөгөө айлдаа ирвэл нөхөр нь эзгүй, алдуул мал хайгаад явсан байлаа. Би бүсгүйтэй ойр зуурын ажил төрөл ярьж цаг нэлээд эрт байсан тул явахаар завдтал “Авгайдаа яараа юу, юун ч амархан саначихдаг юм билээ, хоноод явахгүй” гэж үг чулууддаг юм байна.

Би ч мөчөөгөө өгсөнгүй “Ардаа яарах авгайтайсан бол айл хэсч явахын хэрэг юу байна. Ааш араншин, ажил үйлсээрээ сэтгэл татчих бүсгүй хаана байна, хэнийд байна гэж хайсаар өдий хүрлээ” гэтэл хүүхэн инээд алдаж “Тийм байх аа. Манай голоор нэгэн гоонь залуу дандаа л цахилдагны иш амандаа зуучихаад хөдөө уул саваар яваа дуулддаг юм. Та юм байж л дээ. Тэгээд эрлээ олоо юу?” гэж миний тоглоом болгож хэлсэн үгний хариуд часхийсэн хариулт өгдөг байгаа. 

Тэгэхэд нь би ч “Байдаггүй ээ, бараа сураг ч алга. Байсан хэд нь бүгд хаданд гарч, хад цохион дээр суучихаж” гэхэд “Аргагүй ш дээ, ийм мундаг сэхээтний нүдэнд өртөх заяатай охин манай хөдөө газар яаж байх вэ?” гэж байна.

-Уг нь ч баймаар л санж. Би л хожимдсон бололтой. Хоноод явна гэхээр хар хүн чинь юм саначих байх даа гэтэл:
-Гайгүй биз дээ. Өмнө нь хонож болсон юм чинь бариад зодчихгүй л байлгүй гээд инээв.

Бид хоёр бие биедээ битүү үг хаяж гогцоо үүсгэсээр... Тэр шөнө нөхөр нь ирсэнгүй. Надад завшаан боллоо. Орондоо ороод хэвттэл нойр хүрэх янзгүй. Гэтэл гэнэт хоёр сарын өмнө бүсгүйн нөхрийнхөө өвөрт тачаадан гиншиж, дараа нь уцаарлан туниж байсан нь санаанаас гарах янзгүй, улам бүр бодогдоод болсонгүй. Энэ зуур хүүхний байн байн хоолойгоо засан орондоо эргэж хөрвөөх нь миний дур хүслийг улам бүр бадрааж, би өөрийн эрхгүй орноосоо өндийхөд хүрэв. 

Би жаал хулгасаар хүүхний орны дэргэд очих гэснээ бяцхан ичингүйрч бие засах нэрийдлээр хоолой засан өндийж гэрээс гарлаа. Гадаа намар эртийн чийглэг цагаан манан уулын бэл ороож, хоттой хонь яраглан, алсад нуурын шувууд ганганалдсан намуухан шөнө болж байлаа. Би гэрт ороод шууд хүүхний өвөрт орох уу, өөрийнхөө хөнжилд шургах уу хэмээн хэсэг тээнэгэлзэн зогсоод “За ер нь нэр хүндийг сэвтээж бардаг болохоос ямар хайрлаж дуусдаг биш. Ийм аятайхан боломжийг алдвал ёстой залуу насны хийморь лундаа үхэх байлгүй цус” гэж бодоод шууд өвөрт нь орохоор шийдлээ.

Намайг орж харанхуйд тэмтчин явсаар дэргэд нь очиж, хөнжилд нь гар хүрэв үү, үгүй юу бүсгүй:
-Яах юм бэ л дээ, болиоч дээ гэж шал худлаа амандаа үглэнгээ орныхоо пуршийг шажигнуулан цаашаа болж надад зай тавин өгөв.

Миний бүх биеэр халуу дүүгэн амьсгаа авах ч завгүй шахам болж тээрхий минь юу юугүй гантайн босоод ирэв. Бид бие, биеэ тас тэврэн авч нэгнийхээ уруулыг таслах нь холгүй үнсэлдэж эхлэв. Түүний чандган цагаан хөх миний цээжинд тулан би түүний гэр мэт хөхийг нь илбэн болгоомжтой үнсч эхлэв. 

Сэрийж хатуурсан товчийг нь долоомогц улам сэрийж тэр тоолонгоор миний болдоггүй бор хөвчрөн чангарч байлаа. Аажмаар миний уруул доошилсоор нууцын орны асар уруулыг нь үнслээ. Тэр тачаадан нумарч “Наадахаа битгий үнсээч би тэсэхгүй шүү” гэж хэлэх нь “Намайг болгож тавь” гэх шиг улам шунал хөдөлгөнө. 

Тэрбээр хотолзон нумалзаж, үс гэзгээн зулгаан саахалтын зайд буй айлын нохдыг үргэтэл дуу хадааж эхлэв. Ингэх тусам нь би улам шунан дайрч доод уруул, хэлүүг нь юутай хийтэй нь амандаа үмхэж хүчтэй сорон чал хийтэл сунган татаж эхлэв. Өмнө нь би эм эрхтэнг ингэж шүлэнгэтэн идэж байсангүй. Үнэхээр ч бүсгүй хэлсэн шигээ галзуурах шахаж байлаа. Мөгөөрс мэт хатуурсан хэлүүг нь хөхөнгөө хоёр хуруугаа үтрээ рүү нь хийж холхиулахад бүсгүй “Ээж ээ, үхлээ ш дээ, наадахаа зөөлөн, би тэсэхгүй нь ээ” гэж дуу тавин зугатах мэт дээш тэмүүлэн тэлчилнэ. 

Энэ үед миний тээрхий булгилан лугших тэрхүү цэцгийн дэлбээ рүү орохоор тэмүүлж, яс мэт хатууран чивчирсэн байлаа. Би дээш өндийж бүсгүйн хөлийг гэрийн унинд тултал өргөөд бамбайн хавдсан уруулын завсраар эрхтнээ хүчтэй гэгч нь түлхэн оруулав. Түүний улам улам тачаадан орилж гинших, уян налархай хөдөлгөөн уруулыг минь тасчих шахан озох нь хамаг сэрэл мэдрэхүйг эзэмдэж, эр биеийн чадлаа дайчлахаас өөр аргагүй болголоо. 

Би хамаг хүчээрээ бүлсээр байлаа. Тэр тоолонд “аа, аа, ооё” хэмээн хамаг хүчээрээ уйлагнан орилох бүсгүйн дуунд бүх бие минь зангиран би энэ ертөнцийн харгис эзэн мэт сэтгэгдэл төрж, хөхийг нь бараг няцартал атган татаж зулгааж байлаа. Ийнхүү хоёр удаа угсруулан мантайсан хүрэн эрхтний минь толгой тушаа чив чив хийтэл садруулан шингэн гадагшлах нь надад мэдрэгдэв. Тэрбээр урьдахаасаа улам хүчтэй дуу алдан дээрээсээ намайг авч шидэх нь холгүй тачаадан хөдөлж, ууц нурууг минь тас тэврэхүйд би дур тавьж хамаг шингэнээ гүрэлзтэл цацахад бүсгүйн үтрээ хөхөх мэт үмхэн үмхэж, тэр үед би бүх биеэрээ түүний энэ гайхамшигт оронд уусан орох шигсанагдав. 

Тэрбээр “Яая даа найз аа, ямар сайхан юм бэ?” гэснээ дуу алдан уйлах нь тэр. Урьд өмнө ийм бүсгүйтэй учирч яваагүй болохоор яах ч учраа олохгүй байтал “"Би ямар азаар чамтай учирав аа? Манай нөхөр бид хоёр танилцаад арваад жил болж байгаа боловч нэг ч удаа ингэж жаргал эдэлж байсангүй. Тэгээд ч бид хоёроос хүүхэд гарахгүй биз дээ. Чи намайг уучлаарай. Нөхрөө араар нь тавьдаг завхай хүүхэн гэж бүү бодоорой. Чамд баярлалаа” хэмээн туниа муутайхан инээмсэглэв. 

Түүний нулимстай харц нь талимааран тогтож өгөхгүй гар нь сарвалзан дахин өөр нэгийг хүсээд байх шиг надад санагдаад байв. Би бууж амжаагүй эрхтнээ сугалангуутаа хоёр хуруугаа зөрүүлэн хийлээ. Далайн зөөлөн биетэд хүрэхэд л ийм байдаг болов уу гэмээр түүний давчуу үтрээний гүрвэлзсэн ханыг мэдэрч зөөлөн зөөлөн хөдөлгөж эхэллээ. Бүсгүй ч аяыг нь тааруулан займчиж дэмнэх аж. 

Би нөгөө гараараа хэлүүг нь оролдож, хөхний товчийг нь уруулаараа сорон нялуун амтагдсан шингэнийг нь амандаа хурааж бие дээр нь асгаж байв. Тэрбээр тааламжтайяа инээвхийлж үе үе чичирсхийн миний гарын хөдөлгөөнийг зогсооно. Тэгснээ хуруугаа давхар хийж, миний дунд хурууг дотор ханан дахь гөлгөрдүү товгор дээр тааруулан тэрүүхэнд нь хөдөлгөж үзүүллээ. Би түүнийг нь дуурайн тэрхүү сонин товгорыг нь алдчихгүй болгоомжтой таалан байв. Гайхалтай нь энэ үйлдлийг хийхэд тэр байж ядан тэлчигнэж түрүүчийнх шигээ орилж гарлаа. 

Би түүний сэрлийн дээд цэгийг эзэмшсэн бололтой. Тиймээс ихэд сонирхон ажиглаж энэ үйлдлээ үргэлжлүүлсээр байв. Намайг хөтөлсөн хуруугаа аль хэдийн сугалж амандаа зуугаад хадааж буй орь дуугаа намдаах мэт хааяахан уруулаа хамхин гиншигнэнэ. Тэгснээ “Хурдан, дахиад хурдан ооё би тавих нь ээ” гэж тэр амьсгаа тасалдуулан хэлээд хоёр гараараа үсээ тас зулгаан түрүүчийнхээс чанга, хоолойн хэрээр “аа, аа” хэмээн хашгирав. 

Энэ үед хурууг минь хөхөх мэт үтрээнийх нь булчин гүрвэлзэж, тэр тоолонгоор чангарсан бие нь аажмаар суларч байлаа. Нээрэн энэ үед саахалтын ноход дуу дуугаа авалцан боргож байсан билээ. Тэр дахиад л “Чамд баярлалаа, бололцоотой үедээ ирж байгаарай. Манай мангар хар намайг ер хангаж чаддаггүй юм. Би заримдаа өөрийгөө аргалах үе гардаг юм шүү. Гэхдээ ийм амттай биш л дээ” хэмээн хөнгөхөн санаа алдахад нь “Та хоёроос хүүхэд гаралгүй яахав. Чи бүү гутар, нас чинь залуу байна. Нөхрөө янагийн эрдэмд сурга” гэхэд минь тэр “За аа, тэр бид хоёрын янагийн эрдэмд сурах гэж ёстой нохойн жогорхой” хэмээснээ “За одоо бос” хэмээн миний цээжин дороос тохойлдон түлхэж билээ.

Тэр явдлаас хойш бид хоёр хэд хэдэн удаа уулзаж учирч, хэн хэндээ бие сэтгэлийн жаргал эдлүүлсэн боловч би аймагт суухаар шилжиж бидний холбоо тасарсан юм. Хожим сонсох нь ээ тэд салцгаасан гэнэ лээ. Ай даа юу ч гэхэв.