“Тавантолгой түлш ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал М.Ганбаатар 2021 оныг эх оронч худалдан авалтын жил болгоно гэж уржигдар зарлалаа.
Тэрээр шахмал түлш үйлдвэрлэхэд ашигладаг барьцалдуулагчийг үндэсний компаниудаас авна гэж хэллээ. Өнгөрсөн жилүүдэд үйлдвэрлэсэн түлшиндээ импортын барьцалдуулагчийг ашиглаж иржээ.
Гэхдээ “Тавантолгой түлш” ХХК нь шахмал түлшний барьцалдуулагчийг дотооддоо үйлдвэрлэх зорилгоор гурилын орцтой, шохойн орцтой, эрдэнэ шишийн цардуулд суурилсан барьцалдуулагчийг үйлдвэрлэлдээ туршиж үзсэн байна.
Тиймээс тус компанийн туршилт судалгааны цехэд туршилтад орсон, компанийн инженер, мэргэжилтнүүдийн гаргаж тавьсан шаардлага бүхий орц нормын дагуу үйлдвэрлэсэн үндэсний үйлдвэрийн барьцалдуулагчийг үйлдвэрлэлдээ нэвтрүүлэх нь зүйтэй гэж үзжээ.
“Тавантолгой түлш” ХХК-ийн туршилт судалгааны цехэд 4-5 үндэсний компани үйлдвэрлэсэн барьцалдуулагчаа туршуулж, судлуулсан байгаа юм. Тэдний дундаас “Баргил тех” ХХК-ийн эко барьцалдуулагч “Тавантолгой түлш” ХХК-ийн эх оронч худалдан авалт болох бололтой.
Учир нь “Баргил тех”-ийн эко барьцалдуулагч 2020 онд Монгол Улсын Засгийн газраас “Шилдэг инновацын бүтээгдэхүүн”-ий шагнал хүртэж байсан юм. Засгийн газрын 2018 оны 49 дүгээр тогтоолоор баталсан “Үндэсний инновацын шагнал олгох журам”-ын дагуу Монгол Улсад шинэ мэдлэг, технологийг зах зээлд нэвтрүүлсэн шинийг санаачлагч, зохион бүтээгч, инноватор, энтрепренерүүдийн үйл ажиллагаа, санаачилгыг дэмжих, шинэ технологи, инновацыг хөгжүүлэх зорилгоор хоёр жилд тутамд “Үндэсний инновацын шагнал”-ийг “Шилдэг инновацын бүтээгдэхүүн”, “Үйлчилгээний шилдэг инновац” гэсэн хоёр төрлөөр шалгаруулан урамшуулдаг болсон. Энэ шагналыг эко барьцалдуулагч хүртсэн гэсэн үг.
Энэ барьцалдуулагч нь Монголын эрдэмтэн, судлаачид, инженерүүдийн олон жилийн туршилт, судалгааны үр дүнд бий болсон. “Тавантолгой түлш” ХХК-ийн сайжруулсан шахмал түлшний үйлдвэрлэлд нэвтрүүлснээр утаан дахь хүхэрлэг хийн агууламжийг бууруулах, шахмал түлшний бат бөхийн чанар сайжирч, хог үйрмэгийн хэмжээ багасах, үйлдвэрлэлийн горимын хатаалтын хугацаа богиносож, түлшний үйлдвэрлэлийн хүчин чадал нэмэгдэх зэрэг давуу тал үүсэх юм. Мөн Улаанбаатар хотын агаарын чанарт сөргөөр нөлөөлж буй хүхэрлэг хийн хэмжээг 2-4 дахин, PM-10 тоосонцрын хэмжээг 2 дахин, бусад бохирдуулагч хийн хэмжээг 2-3 дахин бууруулах боломжтой гэсэн судалгааны үр дүн гарсан байна. Энэ бүтээгдэхүүнийг дотоодын түүхий эдээр эх орондоо үйлдвэрлэх бөгөөд импортыг 100 хувь орлож улсын төсөвт жилдээ 6.5 тэрбум төгрөг орж, дотоодын аж ахуйн нэгж байгууллагуудад 15 тэрбум бодит орлого болж үлдэх бөгөөд 150 орчим ажлын байр нэмэгдэх ач холбогдолтой болж байна.
“Баргил тех” ХХК-ийн захирал Б.Очир “...Бүх туршилт, тохируулгаа 2019 оноос эхлэн хийгээд бэлэн болгочихсон. Манайхаас худалдаж авна гэвэл үйлдвэрлэхэд хэзээд бэлэн. Манай барьцалдуулагчийн үндсэн түүхий эд нь гидратын шохой юм. Дэлхий даяар шахмал түлш үйлдвэрлэдэг олон орон бий. Тухайн орнуудын шахмал түлш үйлдвэрлэхэд үндсэн түүхий эд нь мэдээж нүүрс, барьцалдуулагч болон хүхэр бууруулагч бодис заавал хийдэг.
Хүхэрлэг хийг бууруулах 400 гаруй аргачлал байдгаас хамгийн энгийн, олдоц ихтэй, эдийн засгийн хувьд хямд, үр дүнтэй арга нь шохой ашиглах юм. Манай компани 2017 оноос “MNS 6738:2018” стандартын гидратын шохойг Монголдоо үйлдвэрлэж эхэлсэн. Шохойн боловсруулах үйлдвэр маань Дархан-Уул аймагт байдаг. Тэндээс гидратын шохойгоо татаж авчраад холих, савлах ажиллагаагаа энэ үйлдвэртээ хийнэ. Уг барьцалдуулагчаар “Тавантолгой түлш” ХХК дээр туршилтаар шахмал түлш хийсэн. Тус шахмал түлшээ Нийслэлийн агаарын бохирдолтой тэмцэх газрын харьяа утаанаас хэмжилт хийдэг лабораторид шинжлүүлэхэд хүхэрлэг хийн агууламж стандартын байх ёстой хэмжээнээс дөрөв дахин бага байсан” гэж ярьсан.
Мөн “...Манай холих төхөөрөмж 1.5 кубийн хоёр голтой, холигч тогоотой. Гаднаа 200 тоннын багтаамжтай түүхий эд хадгалах савтай. Суурилагдсан хүчин чадлаараа нэг тонн барьцалдуулагч гаргаад савлахад 20 секундийн хугацаа зарцуулна. Савлах, зөөх хугацаатайгаа нийлээд нэг тонн барьцалдуулагчийг 10 минутад л хийнэ. Цагт багадаа 20 тонныг хийх боломжтой. Тэгэхээр өдрийн найман цагаар тооцоход өдөрт 120-150 тонныг үйлдвэрлэнэ. Харин Нийслэл хотын шахмал түлшний жилийн хэрэгцээ дээд тал нь нэг сая тонн. Түүний гурван хувьд нь барьцалдуулагч ордог гэхээр жилд 30 орчим мянган тонн барьцалдуулагчийн хэрэгцээ бий. Түүнийг 12 сар, ажлын өдрүүдэд хуваахаар өдөрт дээд тал нь 60 тонн барьцалдуулагч хэрэгтэй юм. Түүхий эдээ бид 100 хувь дотоодоосоо авна” гэж байна.
Юутай ч жилд 13 орчим тэрбум төгрөг зарцуулж, импортоор барьцалдуулагчаа авдаг байсан “Тавантолгой түлш” ХХК цаашид дотоодоосоо авдаг болох нээ. Өөрөөр хэлбэл, “Баргил тех” зэрэг үндэсний компаниуд шахмал түлшний барьцалдуулагчийг хангадаг болох юм байна.
