Аливаа ард түмэн түүхэндээ их хүндэтгэлтэй ханддаг. Түүх бол тухайн ард түмний зөвхөн туулж өнгөрөөсөн замнал төдий зүйл биш. Түүх бол ололт ялалт, алдаа онооны сургамж, өнөө байгаа бодит орчноо зөв тодорхойлон тооцоолж, ирээдүй алсаа хол харах боломж олгодог шинжлэх ухаан. Тийм ч учраас түүхэндээ хүндэтгэлтэй хандаж, сургамж авч байдаг ард түмэн ямагт хөгжлийн хожил хожиж байдаг. Үүнийг хэтэрхий баялаг, баатарлаг, алдаа онооны сургамжаар дүүрэн түүхтэй Монголчууд бид маш сайтар анхаарч явах учиртай. Бид түүхээсээ сургамж авдаггүйгээсээ болж олон удаа алдаж, хөгжлийн боломжоо хажуугаараа өнгөрөөж байсан ард түмэн шүү. Ялангуяа улс төрийн зүтгэлтнүүд, нам холбоодын удирдагч нар улс орныхоо түүхийн маш сайн мэдлэгтэй байх ёстой. Тэдний үзэл санааны гол зэвсгийн нэг нь улс орных нь түүх байж, энэ үзэл санаан дээрээ тулгуурлан өнөөгийн болон хэтийн төлөв, зорилгоо тодорхойлж байвал улс орон, түмэн олны эрх ашигт нийцсэн зөв бодлого гарч байх болов уу гэж би боддог. Тэгвэл эх орныхоо түүхийг элэг зүрхнийхээ голтод уясан нэгэн улс төрч залууг би энд нэрлэе.

Энэ хүн бол эдүгээ Монгол Ардын Намын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын албыг хашиж буй Ж.Мөнхбат.

Өвөг дээдсийн түүхийг өөрөө зөвхөн судалж мэдээд зогсох төдийгүй өрөөл бусдад түгээж, залуу хойч үеийн зүрх тархинд гүн бат шингээх ёстой. Тэрээр түүхийг сургамж гэдэг талаас нь гүнзгий ойлгосон учраас “Долоон бурхан харвадаггүй” гэдэг түүхэн уран сайхны киноны зохиолыг бичиж дэлгэцнээ амилуулан түмэн олонд хүргэсэн биз ээ. 30 шүргэм насандаа туйлын ээдрээ түвэгтэй үеийн түүхийг барин авч, ихээхэн хүч хөдөлмөр зарцуулан, хөрөнгө хүч босгон түүхэн сэдвийн уран бүтээлийг амилуулна гэдэг барагтай аавын хүүгийн давдаггүй даваа шүү. Гэвч тэр хийчихсэн юм. Эндээс л түүний олон сайхан чанар ханхалж байна. Өмнөө тавьсан зорилго, түүндээ хүрэх гэсэн тэмүүлэл, бие сэтгэлийн их тэвчээр амласандаа хүрэх гэсэн шаргуу зүтгэл, зохион байгуулах чадвар, түүнийг санаснаа бүтээл болгоход нөлөөлсөн нь хараажаар илт аж. Ийм залуус өнөөгийн Монголд мянга мянгаараа хэрэгтэй байгаа юм. Тэдний төлөөлөл төрд бас олон олноороо хэрэгтэй байгаа юм.

Хожмын түүхийг одоо бид бүтээдэг. Зуу зуун жилийн дараах үр хойчистоо бид ямар улс орон, ямар түүх үлдээж, сая саяар тоологдох буурал түүхийн хуудсанд эцэг эхээс заяасан энэ нэрээ сайн, муугийн аль жишээ нь болж сийлүүлэх вэ? гэдэг эдүгээ амьдарч, аж төрж буй та бидний түүхийн өмнө хүлээх хариуцлага юм. Түүх бол шүүх. Түүхийн энэ шүүх бол шударга бөгөөд туйлын хатуу чанга шүүх. Буруу үйл, бусармаг явдлыг түүхийн шүүх үе үеэр нь хатуу чанга, хайр өршөөлгүйгээр шийтгэн ялладаг. Эх орондоо элэг буруу явагсдыг, эх орноо биш энэ биеэ эрхэмлэгчдийг түүх хэзээ ч өршөөдөггүй. Энэ сургамжийг ямагт санаж явах нь түүхээс суралцагчдын үүрэг билээ.

Эх оронч гэж энэ биеэ, эд хөрөнгөө эх орныхоо төлөө эргэлзэж тээнэгэлзэлгүй золих зоригтныг хэлдэг, эх оронч гэж эгэл бор түмний тусыг туйлаар бодож энэ биеийнхээ эрх ашгийг хөсөр хаясан хүнийг, тэгж чадах сэтгэлтнийг хэлдэг. Энэ чанар Ж.Мөнхбат хэмээх залууд оршин байдгийг өчүүхэн бичээч би вээр өөрийн хэмжээнд таньж мэдсэний учир сэтгэлийн гүнд хадгалагдсан бодлоо сийрүүлэн цааснаа буулгасан нь энэ болой. Тэрбээр “Тусгаар тогтнолын түүх” гэдэг сонсдог номыг эрхлэн хэвлүүлж мялаалга үг бичсэн байдаг. Мялаалга үгийн төгсгөлд түүний шүлгийн ийм шад бий.

“Арслантай тамганы чинь дардас хатваас цусаараа би дэвтээе, Алтан соёмбыг чинь хазайваас ясаараа би ивж тулья”.

Үнэхээр тэр эх орныхоо төлөө цусаа юүлж, ясаа хэмхрүүлж чадах эр. Ийм эрс олон цагт Монгол төр бат, Монгол түмэн амгалан байх нь хоёргүй үнэн. Төр түшилцэхээр түмэн олондоо зорилго бодлогоо таниулан явахад нь өчүүхэн тус хэмээн сэтгэж, бодлоо буулгав.

Д.Өлзий