Орчин үеийн хүн гэж хэн бэ. Гар утас, таблет, компьютер, бугуйн цаг, авто машин ба эдгээртэй нягт холбогдсон хагас механикжсан амьд организм гэр тодорхойлолт хийвэл хол зөрөхгүй. Хэдхэн жилийн өмнө Дарвины онолоор аливаа амьд биет хувьсах явцдаа аль чадвартай нь үлдэнэ гэж номлож байсан нь өнөө үеийн технологийн эрин зуунд хүн төрөлхтний жинхэнэ бодит шалгуур болох цаг ойртож байна. Үүнийг дагаад “Номопибиа” хэмээх шинэ хэллэг, ойлголт анагаах ухаанд аажмаар бий болж байна. Энэ нь орчин үеийн анагаах ухаанд цахим төхөөрөмжөөс хэт хамааралтай болсон донтолтын үеийн эмгэгийн шинэ төрлийн өвчин болжээ. “Номопибиа”-д бүрэн эзэмдүүлсэн хэдэн тэрбум хүн өнөө үед амьдарч байна. Энэхүү нийтлэлээр тэдгээрийн бодит асуудлыг өгүүлэх болно.

Ухаалаг гар утас хүн бүрийн салшгүй хэрэглээ болсон. Мөн хамгийн том хэрэглэгч нь Ази тив болоод байна. Ялангуяа Ази тивийн өсвөр насныхан ухаалаг гар утсанд эрчимтэй донтож, элдэв төрлийн сельфи, эмоци, нийгмийн сүлжээний цуцашгүй хэрэглэгчид болсоор байгааг сэтгэл судлаачид өгүүлэв. Мөн Ази тив дэх ухаалаг утас хэрэглэгчид улам залуужжээ.

БНСУ-ын хэсэг эрдэмтэд 1000 сурагчийн дунд ухаалаг утастай холбоотой нэгэн судалгаа явуулсан юм. Судалгаанд 10-12 насны хүүхдүүдийн 72 хувь нь ухаалаг гар утастай бөгөөд тэд өдөрт дор хаяж 5.4 цагийг гар утсаа ширтэж өнгөрүүлж байна. Судалгааны үр дүнгээр БНСУ дахь ухаалаг утас хэрэглэгч өсвөр насныхны 25 хувь нь ямар нэг байдлаар гар утасны донтолтод өртжээ.

Түүнчлэн насанд хүрэгчдийн стресс, уур бухимдлын чамгүй хувь нь ухаалаг утаснаас үүдэлтэй ба түүнээс хамааралтай ямар нэгэн харилцааны үр дүнд үүсэж байгааг Сөүлийн их сургуулийн эрдэмтэд яг таг нотлов.

Ухаалаг утас зөвхөн олон нийтийн хэрэглээ гэгдэж байсан ч өдгөө Азийн соёлын нэгэн хэсэг болох дээрээ туллаа. Азийн дурын үндэстэн хоол идэхээс өмнө “Food porn” хэмээн тухайн амттаны гэрэл зургийг утсан дээрээ буулгах болжээ. “Кэйтай” соёл гэгдэж байгаа энэ давалгаа Япон улсад өөрийн гэсэн нэртэй бүхэл бүтэн уламжлал маягийн болж эхэлж байна.

Ази тивд 2.5 тэрбум ухаалаг утас хэрэглэгчид байх ба тэд аливаа “гамшиг”-т мэдээллийн үндсэн шалтгаан болох хандлага нэмэгджээ. Жишээлбэл, Тайваньд нэгэн жуулчин эмэгтэй хөлөг онгоцны зогсоолын хажуу руу унаж бэртсэн бөгөөд тэрбээр гар утсаараа оролдож явжээ. Мөн Сычуань мужийн оршин суугч бүсгүй “Фэйсбүүк”-ээ шалгаж “ухаангүй” алхаж явахдаа ус зайлуулах хоолой руу унасан байна. Азаар түүнийг аврагчид эсэн мэнд гарган авчээ. Дээр дурдагдсан жишээнүүд  бол маш олон тохиолдлоос санамсаргүй байдлаар сонгож авсан цөөхөн үйл явдлын нэг.

Азийн бар орнуудын нэг Сингапурт ч асуудал хүндэрсээр байна. Тус улсад гар утас ашиглагчдын тоо асар ихээр залуужиж буй бөгөөд хүн ам нь ердөө зургаан сая хэдий боловч ухаалаг утас ашиглагчдын хувиар дэлхийд тэргүүлжээ. Эмч нар зарим тохиолдолд эдгээрийг тоон системийн донтолт гэж нэрлэсэн төдийгүй кибер эрүүл мэндийн байгууллагууд бий болж байгаа нь донтолт хүнд шатанд очсоныг илэрхийлэх юм.

“Залуус өөрсдийгөө хянаж байхгүй бол ухаалаг гар утасны хэрэглээг зохицуулах нь хувь хүнд маш хэцүү бөгөөд үүнийг тодорхой хугацаанд хязгаарлах түвшин бараг л байхгүй” гэж Сингапурын “Кибер донтолтын эмчилгээ”-ний менежер Чон Э Жэй ярьжээ.

Түүний анхааруулж буйгаар өсвөр насны хүүхдүүд гар утас худалдан авсны дараа биеэ авч явах хандлага нь ноцтой асуудалд хүргэх хэмжээний донтолт үүсгэж байгааг эмзэглэн хөндсөн юм.

Өмнөд Солонгос улсын иргэн, 19 настай оюутан Эмма Ёон 2013 оноос хойш “Номопибиа” өвчний хүндэвтэр хохирогч болжээ. “Миний утас бол миний амьдрал. Одоо миний салшгүй хэсэг болчихсон” гэж Эмма Ёон эмчилгээнд хамрагдахаас өмнө ярьдаг байж. “Би хаана ч явсан гар утсаа авч явах болно. Хэрэв би утсаа алга болговол надад тун хүнд цохилт болно”. Энэ бол залуу охины цахим донтолтод гүн автсаны дараах ярилцлагын нэг хэсэг. Түүний эцэг эх нь охиноо ухаалаг гар утас худалдан авснаас хойш хэрэглээ нь хэвийн хэмжээнээс хэт их давсан гэжээ. Охин утсанд донтох болсноор хичээлийн идэвх нь суларч, сургуулийн үйл ажиллагаанд оролцохоо бараг л больсон байна.

Эмма Ёон бол Өмнөд Солонгос, Хятад, Япон, Сингапур, Малайз, Тайвань гээд хөгжлөөрөө Ази тивдээ давамгайлах тэргүүлэгч орнуудын өсвөр насныхны дунд тохиолдож байгаа “Номопибиа”-гийн хохирогчдын цорын ганц жишээ билээ.

БНСУ-д явуулсан энэ судалгаа нь хүмүүс гар утсыг нийгмийн сүлжээний зориулалтаар ашиглах явдал нь тэднийг донтуулах үндсэн шалтгаан гэдгийг харуулсан юм.

Гар утас бол хувь хүн бусадтай өргөн хүрээнд холбоо тогтоох механик төхөөрөмж. Гэтэл энэхүү хэрэглээ нь гар утас интернеттэй холбогдох болсон цагаас хойш өсвөр насныхан, дунд насныхан тэр ч бүү хэл ахмад үеийнхний сонирхол, хүслийг хязгааргүйгээр өөртөө татах болжээ. Хүүхдүүд гар утастай болсноос хойш сурагч, оюутан аливаа хичээл, даалгаврыг бие дан гүйцэтгэх чадвараа бараг л алдсан юм.
Тэд цаг хугацаа шаардсан гэрийн даалгаврыг найз нөхөдтэйгээ холбогдон, тэднээс “будаа” идэх, интернэтээс шууд татаж авах маягаар нэгэн бүхэл хэв шинжид оруулах болжээ. Азийн зарим нийгэмд гар утасны хэрэглээг хязгаарлах бодлого баримтлах нь дотоодын гар утас үйлдвэрлэлээ “боомилох” аюултай учир ийм төрлийн арга хэмжээ бараг л хийгдэхгүй байна.

Т.Батсугар

Эх сурвалж: Fact.mn