Монгол Улс найм дахь удаагаа Ерөнхийлөгчийн сонгууль зохион байгуулах гэж байна. Мэдээжийн хэрэг сонгууль болгоноор ил далд ширүүхэн тулаан өрнөдөг ч энэ жилийн сонгууль шиг олон хүн эцсийн сумаа тавьсан нь үгүй. Юуны өмнө өдгөөгийн Ерөнхийлөгч Х.Баттулга суудлаа хадгалж үлдэхийн төлөө бүхий л хүчээ шавхан мухардалд орсноор МАХН-аас С.Ганбаатарыг сугалж, АН-ын сунгаанд оруулав. Даанч Н.Алтанхуягийг урдуураа гүйлгэчихлээ. С.Ганбаатар ч өнөөдрийн рейтингээ “амьд” байгаа дээр нь “чулуу“ болгох гэж эцсийн сумаа тавиад бүтэлгүйтэв. Сонгогчдынхоо итгэл үнэмшлийг дэвсэлж салхилаад хэн ч биш боллоо. Өглөө нь “Би МАН-ын 62 суудлыг 63 болгох гэж парламентад сонгогдоогүй. Эрдэнэтчүүдийнхээ итгэл...” гэх зэргээр ярьж зогссон С.Ганбаатар өдөр гэхэд АН-ын парламент дахь суудлын тоог 12 болгож нэмсэн.

Ирээдүйд С.Ганбаатар гэж УИХ-ын гишүүн ч байхгүй боллоо. Эцсийн сумаа тавиад бүдэрсэн Х.Баттулгад эрүү тулгачихгүй бол эргэж босох хөрөнгө ч бий, боломж ч бий байх. Ядахад хаяад зугтахгүй фракц бий. Харин дөрвөн нам сольсон С.Ганбаатар юу юу ч үгүй үлдлээ.

Түүнийг улс төрд өргөж байсан ганц зүйл нь сонгогчдын нэгээхэн хэсгийн итгэл үнэмшил байсан бол өнөөдрөөр нуран унаж байна. Эх сурвалжийн хэлж байгаагаар эрх баригчид түүнд өндөр албан тушаал бас бус зүйл амласан ч татгалзсан гэх сураг бий. Өөрийгөө хэт өндөрт тавьсан нь ийнхүү улс төрийн карьертаа цэг хатгалаа.

Хууль ёсны хүрээнд өнгөрөгч бямба гаригаас эхлэн, улс төрийн намууд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших нөхдийг дотооддоо сунган тодрууллаа. Юуны өмнө дотооддоо учраа олоогүй байгаа АН хоёр хуваагдсан байдалтай дотоод сунгаа хийн С.Эрдэнийн АН-аас намын дарга С.Эрдэнэ өөрөө тодорч О.Цогтгэрэлийн талаас Ерөнхий сайд асан Н.Алтанхуяг тодров. МАН-аас Ерөнхий сайд асан У.Хүрэлсүх өрсөлдөхөөр боллоо. Гуравдагчдын орон зайд парламентад ганцхан суудалтай ХҮН-ынхан ч нэр дэвшигчийн эрэлд хатаж хатаж эцэст нь  Д.Энхбат тодроод байлаа.

Өнгөрөгч 2020 оны УИХ-ын сонгуульд бүдэрч, хариуцлагын хүрээнд намын даргын суудлаа өгсөн С.Эрдэнэ хэдэн нөхдийг хайрцаглаж байгаад Ерөнхийлөгчид өрсөлдөхөөр болов. С.Эрдэнийн хувьд ч эцсийн сумаа  тавьж байна. Тэр АН-ыг хоёр хуваасан гэх нэр зүүсэн. Нөгөө талаар УИХ-ын сонгуульд намаа үнэмлэхүй ялагдалд хүргэсэн учраас дүрэм ёсоор хариуцлга хүлээсэн ч АН-ын албан ёсны даргын тамгыг атгаж байгаа нь намынхаа үнэт зүйлийг авч үлдэхийн төлөө явж байна хэмээн олон хүн харж байсан нь талаар болов. АН-ын тамга тэмдгийн төлөө үхэн хатан тэмцэж байсан нь намын үнэт зүйл бус өөрийнхөө эрх ашгийн төлөө явж байсан нь тодорхой боллоо. Үүнээс үүдэн нам дотроо С.Эрдэнийн эсрэг бужигнаж эхэлж байгаагаас харахад сонгуульд нэр дэвшихийн ч хэрэг алга. Яагаад гэхээр сонгуульд АН-ын гишүүд С.Эрдэнийн эсрэг санал өгөхөөр харагдаж байгаа бөгөөд О.Цогтгэрэлийн бүлэг ч эсрэг ажиллах нь тодорхой харагдана. Энэ намыг бүрэн унагааж байж авах санаархал хэн нэгэн хөрөнгөтөнд байгаа нь илт. Тэгээд ч намынхаа эв нэгдлийг дөрвөн жил хангаж ажиллаагүй сонгуульд бүдэрч хариуцлага хүлээсэн даргыг хэн ч зөвшөөрөх билээ. Нөгөө талаар ард түмний анхааралд байдаг Нийгмийн даатгалаар тоглосон хүн эргээд ард түмнээс санал гуйх ч арга ядсан ажил гэлтэй.

С.Ганбаатарын том санааг тас цохисон Н.Алтанхуяг ч эцсийн сумаа тавив. Н.Алтанхуягийн хувьд УИХ-ын сонгуулиар намынхаа эсрэг гэмээр ажиллаж, “Намаас хөөгдсөн” гэх нэрээр халхавч хийж хувийн улс төр хийсэн. Ингэхдээ сонгуульд бие даан өрсөлдөөд ороод ирсэн нь эцсийн сум байсан ч түүний хүсэл тачаалд эцэс байхгүй учраас Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сунгаанд тамгагүй намаас өнгөлөв. Түүний хувьд ардчилал нэрээр 30 жил их улс төрд явж, салбарын сайдуудаас эхлээд Ерөнхий сайд хүртэл дэвшин ажилласан хүн. Насны нар хэвийсэн Н.Алтанхуягийн улс төрийн карьер энд хүрээд өндөрлөж байгаа. Дахиад УИХ-ын гишүүн, улстөрч Н.Алтанхуяг гэж хүн байхгүй. Намтар л үлдэнэ. АН-ын гишүүдэд нэг муухай зүйл бий. Тэр нь карьер нь дуусаж байгаагаа мэдсэн нөхөд зөвхөн хувийн эрх ашгийнхаа төлөө эцсийн сумаа тавьдаг. Ингэхдээ намаа, ханилж явсан нөхдөө хорлодог. Эсвэл хүнд үед нь сүүлээ хавчин зугтаадаг. Үүний сонгодог жишээ бол Н.Алтанхуяг юм.

МАН-аас нэр дэвшигч У.Хүрэлсүхийн хувьд ч бүхий л боломжоо ашиглаж байна. Тэгээд ч МАН-д түүнээс өөр сонголт одоогоор алга. Гагцхүү түүнийг Ерөнхийлөгч болох замд саад болж байсан зүйл бол Н.Энхбаяр, МАХН байсан ч тэр энэхүү саадыг өөртөө нэгтгэж чадлаа. Өрсөлдөгч, бусад хүчин зүйлээс харж байхад У.Хүрэлсүхэд ялах магадлал маш өндөр харагдана.

Хамгийн эмгэнэлтэй нь 10 гаруй жил гудамжинд улс төр хийсэн Н.Энхбаяр хамгийн сүүлчийн боломжоо ашиглан, МАН-д дагаар орлоо. Айсуй Ерөнхийлөгчийн сонгуульд парламентад суудалтай МАХН Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших эрхтэй бөгөөд МАН-ыг айлгаж байсан ганц хүчин зүйл нь С.Ганбаатар тус намын харъяанд байв. Гэтэл Н.Энхбаяр удам угшлаа даган, МАН-д нэгдсэнээр С.Ганбаатар АН-руу явж, МАХН парламентад суудалгүй үлдэв. МАХН хэмээх дөрвөн үсэг хэнд ч хэрэггүй болсон. Тухайн цагт Н.Энхбаяр, МАХН-д итгэл үнэмшлээ өгч дагасан олон мянган гишүүдийн хүсэл сонирхол ч талаар боллоо. Уг нь тэдний хүчээр парламентад бүлгийн хэмжээнд суудал авч, Засгийн газарт хүртэл багтаж, 2017 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялалт байгуулах хэмжээнд цойлж байсан юм. 

Н.Энхбаярын энэ эцсийн сум байгаа онохгүй. Эцсийн шийдвэр гаргаснаар өөрөө ч мухардалд оров, С.Ганбаатар ч мухардалд оров. Одоо түүнд найдвар байхгүй. Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшсэн У.Хүрэлсүх дэвшээд явахаар МАН-ын дарга солигдоно. Энэ Засгийн газар тийм ч урт насгүй. Нэг л өдөр үймэхэд бэлэн байна. Дараа дараагийн нөхөд МАН-ын удирдлага, Засгийн газар гээд 100 хувь өөрчлөгдөнө. Энэ үед Н.Энхбаяр юунд ирснээ ухаарах болно. Шуудхан хэлэхэд У.Хүрэлсүх, Д.Амарбаясгалантай байгуулсан гэрээ бол дараа дараагийн нөхдөд тийм ч ач холбогдолтой зүйл биш. Урваж шарваж байдаг улс төрд хэрхэн юу өрнөхийг таах аргагүй. Ямар ч байсан Н.Энхбаярыг хүлээж авахгүй. Сүүлийн хэдхэн хоногт Ерөнхийлөгчийн сонгууль угтан өрнөсөн үйл явдлаас харахад олон хүн эцсийн сумаа тавьж байна.