“Хөлчүү цагаан хүсэл”, “Хөх хун” “Дэндүү гэгээн хайр, “Надад итгэ”, “Гэрэлт хайрын цэцэг” зэрэг яруу найргийн номуудаараа найрагт дуртай уншигчдынхаа оюунд үлэмж  хувь нэмэр оруулж яваа МЗЭ-ийн гишүүн, яруу найрагч С.Эрдэнэчимэгтэй ярилцлаа.

 Мөн тэрээр  Жорж Хиейртийн “Вилгельм” түүхэн роман, “Луйза Хейгийн “Амьдрал бол гайхамшиг” сэтгэл зүйн роман,“Ил хаан хүлэг” түүхэн роман, “Амьдралын дараачийн учрал”роман зэрэг олон үнэт бүтээлтэй. Гадаадын олон орноор явж ихэвчлэн тэндээсээ уран бүтээлийн санааг олдог энэхүү энгийн хэрнээ эрхэмсэг яруу найрагч бүсгүйн дотоод ертөнцөөр бага ч атугай аяллаа. Гэгээн уянгатай сэтгэл хөглөсөн уран бүтээлүүд түүнээс төрж байдаг гэдэгт үнэндээ эргэлздэггүй. Энэ өнгө төрхийг түүний олон бүтээлээс харж болно. Ялангуяа “Амьдралын дараачийн учрал”роман гурван удаа хэвлэгдсэн ч уншигчид дахин тэрхүү бүтээлийг үгүйлж байгаа гэнэ.

-Таны уншигчдад хүрсэн олон сайхан бүтээлийг мэдэх юм. Бүтээлүүд тань ихэнхдээ  их утга учрыг агуулсан ч байдаг. Сүүлийн бичсэн “Тэнгэр уулын монгол цэрэг”роман л  бүтээл мөн л уншигчдыг хошууруулсан жинтэй бүтээл болсон байна?

-13 дугаар зууны үед монголын эзэнт гүрэн гэж байгуулагдаж байхад монголын баруун хязгаарт тэнгэр ууланд  алба хашиж байсан цэргүүдийн тухай дэлгэрэнгүй өгүүлсэн ном байгаа юм л даа. Үүнд монгол цэрэг гэдэг ямар журамтай, тушаалдаа үнэнч, эх орныхоо төлөө амь биеэ хайргүйгээр зүтгэж байдгийг тод томруун тусгасан байгаа. Номын эхний хуудсанд “Тэнгэрт буй газарт үлдсэн тэртээд байсан одоо ч байгаа бүх монгол цэрэгт зориулав” гэж номын өмнөх үгээ товчхон бичсэн. Бидний тусгаар улс байгаа, эрх чөлөөтэй оронд амар тайван амьдарч байгаа нь бидний төлөө  амь биеэ үл хайрлан хамгаалж ирсэн цэрэг эрсийг алдаршуулах зорилгоор энэхүү романаа бичсэн учиртай. Түүхэн сэдэвтэй боловч уран сайхны аргаар бичигдсэн.

-Бүтээлээ хэдий хугацаанд туурвив?

- Бүтээлээ жилийн хугацаанд туурвисан. Нэр нь эхлээд “Нар шигтгэгч” гэж нэгдүгээр бүлгийнхээ нэртэй байсан. Харин сүүлдээ бичиж байгаа сэдэвтэйгээ уялдуулаад “Тэнгэр уулын монгол цэрэг” гэж нэрлэсэн.

-Танд өөрийн эрхгүй уран бүтээл туурвимаар бүр цаашилбал онгод тань хөглөгдөх үе олон  байдаг биз?

-Уран бүтээлийн онгод гэх юмуу сэдлүүд янз бүрийн байдлаар орж ирдэг л дээ. Нөгөө талаар монголын түүхийг номоороо дамжуулж, мөнхөлж залуу үедээ таниулж өгье гэж эрмэлзэж явдаг хүн. Өөрөөр хэлбэл уран зохиолоор таниулж ойлгуулбал илүү дөхөмтэй болох болов уу гэж бодсон юм. Одоо бүх зүйл үлгэр дууриаллаар явдаг болсон. Хүүхдийн хүмүүжил биднээс л шалтгаална.Хүүхэд бол  бидний толь. Тийм учраас монгол хүн ямар байдаг вэ гэдгийг гаргахыг зорьсон. Бүтээл төрөх агшин янз бүр. Ялангуяа гадны улс орнуудаар явж байхдаа, яваад ирсний дараа  олон шүлэг бичсэн байдаг.Тухайн газрын энерги нөлөөлдөг байх. Нөгөө талаас дандаа сурч байдаг болохоор тухайн үед ухаарч ойлгоогүй байсан зүйлээ мэдчихээд үүнийг л хүмүүст хэлчихье гэсэн үедээ бас бичдэг. Мөн сэтгэл хөөрч догдолсон үед бичдэг. Харин гунигласан үедээ бичсэн шүлгээ хэвлүүлдэггүй юм. Нийгмээр дүүрэн бухимдал, амьдрал хямралтай байгаа үед хүмүүст сөрөг мэдээлэл тараахыг хүсддэггүй. Дандаа сайн сайхан зүйлүүдийг ном болгож хэвлүүлье гэсэн бодолтой байдаг.

- Яруу найрагчид өвөрмөц дүр төрх, зан араншинтай хүмүүс байдаг. Эмэгтэй яруу найрагчдад энэ байдал төдийлөн мэдрэгдэггүй ч сэтгэлгээний хувьд арай өөр байдаг шүү дээ?

- Тийм ээ. Яруу найрагчдын сэтгэлгээний амьдрал арай өөр л дөө. Нэг бодлын хийсвэр сэтгэлгээ нь нэлээд хөгжсөн юм юманд шаналж өөртөө зовлонтой юм шиг амьдардаг хүмүүс  байдаг. Би хийхгүй бол хэн хийхэв, бид нар хэлэхгүй бол хэн хэлэхэв гэсэн бодол маань заримдаа буруу юм шиг,зарим үед зөв ч юм шиг байх юм аа.

-Эмэгтэй яруу найрагчдын зовлон жаргалын тухайд юу хэлэх вэ?

-Эмэгтэй хүн амьдралд үүрэг ихтэй л дээ. Тэр ачаалал дундаас амьдралаасаа хөндийрөөд ном бичнэ гэдэг амаргүй. Гэсэн ч өөрөө дурлаж сонирхож зүтгэж байгаа болохоор хийхээс аргагүй. Нэг бодлын бурхнаас өгч байгаа даалгавар юм уу даа. Угаасаа хүн хорвоо дээр хийх ажилтайгаа, өмсөх хувцастайгаа , идэх хоолтойгоо ирдэг юм гэсэн.Тэгэхээр миний  ажлын нэг хэсэг юм болов уу даа. Тийм учраас би ямар нэг зүйл бичихгүй байвал сэтгэл дундуур байдаг. Заавал нэг зүйл хийгээд сууж байх нь л  сайхан. Гэхдээ уран бүтээл хийж байх хугацаанд амьдралаас хөндийрчихдөг нь л хэцүү. Орчин үед цаг хугацаа ямар хурдтайгаар хөгжиж, амьдрал ямар хурдтайгаар дээшээ явж байгаа билээ. Энэ бүхэнд маш олон цагаар түүх судална, уншина гээд нэлээд цаг хугацаа зарцуулдаг. Дараа нь уншигчид номоос тань тийм зүйлийг мэдэж авлаа, баярлалаа, сайхан байна гэж хэлэх нь маш том шагнал болдог.

-Залуу насандаа бичсэн олон шүлэг байдаг байх даа?

-Миний хувьд тэр болгон бүтээлээ яриад явдаггүй даруухан талдаа хүн л дээ. Гэсэн ч хүссэн хүсээгүй  анхны ном маань хэвлэгдэж уншигчдадаа тоогдож эхэлсэн. Энэ бол миний уран бүтээлч болсны том ололт. Номыг маань АУЗ П.Бадарч гуай редакторлосон. Дараагийн номыг маань төрийн соёрхолт, До Нямаа багш, яруу найрагч Э.Хархүү, сүүлийн үед  олон сайхан дуу бичсэн Лутбаяр гээд монголын утга зохиолд хийсэн зүйлтэй хүмүүс шүлгийн түүврийг маан редакторлож өгсөнд уран бүтээлч хүний хувьд баяртай байдаг. Маш олон том роман бичиж өөрийн гэсэн  уншигчидтай болсон.Романыг маань С.Пүрэв гуай,ялангуяа “Үнэн”сонины Я.Сумьяа эгч сүүлийн гурван  романы найруулга зүй дээр ажиллаж өгсөн.Энэ сайхан хүмүүсээс уран бүтээлийн үнэт зөвлөгөө авдаг. “Амьдралын дараачийн учрал” романаа Түвд, Энэтхэг явж бичиж байлаа.

-Ингэхэд уран бүтээлдээ сэтгэл ханана гэж байх уу?

-Ханана гэдэг харьцангүй ойлголт л доо. Зарим үед номоо бичиж дуусчихаад за одоо болоо, амьдралаа бодъё гэж бодох ч үе бий. Тэгээд л хэсэг хугацаа өнгөрсний дараа өөрийн эрхгүй татагдаад энэ ажлыг л хийхгүй бол утгагүй юм шиг  санагдаад эргээд бариад авчихсан байх жишээтэй. Мөн хавар байгаль дэлхий сэргэдэг шиг  хүмүүний сэтгэл ч дагаж сэргэдэг. Энэ утгаар хавар бичсэн олон гоё шүлэг дуунуудтай. Залуу байхдаа ч олон хайрын шүлэг бичдэг байлаа.

-Залуусын буланд маань зориулж залууст хандаж юу хэлэх вэ. Яруу найрагч хүний хувьд уншиж мэдсэн зүйл өргөн болов уу гэж бодсон юм?

-Залуу нас гэдэг цаашдаа яаж амьдрах вэ гэдгийн эхлэл байдаг учраас  сонголтоо маш зөв хийх хэрэгтэй. Эрч хүчтэй залуу насан дээрээ ихийг сурч мэдэж ном сайн унш гэж зөвлөмөөр байна. Залуучуудмонголын хойчирээдүй. Тийм учраас  цаашид маш хүчтэй, боловсролтой иргэн хэрэгтэйн зэрэгцээ эх оронч иргэд олшроосой гэж хүсч байна.

Ярилцсан ​Д.Нэргүй

Эх сурвалж: www.dorgio.mn