2014 онд Жалханз хутагт Дамдинбазарын 140 жилийн ой, Хотгойдын хурд-3 хангайн бүсийн даншиг наадам Хөвсгөл аймагт зохион байгуулагдан явагдсан. Уг наадамд МУ-ын арслан Мөнхбаатар тэргүүтэй 10 улсын цолтой бөх, аймгийн хурц арслан Эрдэнэжаргал тэргүүтэй 42 аймгийн арслан , а/з-30, а/х-10, а/н-67, сумын заан-97, сумын харцага залуу бөхчүүд нийлээд хүчит 512 бөх барилдсан билээ. Гэтэл уг барилдаанд амжилттай барилдан шөвгөрсөн бөхчүүдийг МҮБХ аймаг цэргийн цолтой бөхчүүдийн амжилтаар нь эрэмбэлэх эрэмбэндээ оруулалгүй орхиж, 126500 хүн амтай Хөвсгөл түмний их цэнгэл баярыг уландаа гишгэллээ. Уг нь адуунд алаг гэж байхаас биш аавын хүүд алаг байдаггүй гэдэг. Урьд нь дөрвөн ч аймагт 512 бөх барилдаж амжилт гаргасан бүх бөхчүүд цол чимгээ аван одоо ч барилдсаар явж л байна. Үүнийг та бид бүгд мэдэж байгаа, харсаар сууж байна . Энэ шударга явдал мөн гэж үү? Аргаа баран аль 8 сард шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан боловч өдийг хүртэл шийдэгдээгүй. Учир нь МҮБХ-ны нөхдүүд шүүх хурлыг хойшлуулсаар хамгийн сүүлд III/20-нд болох байсан шүүх хурлыг хууль эрх зүйн мэдлэг хүрэхгүй байна, өмгөөлөгч авах хүсэлтэй байна хэмээн шүүх хурлыг IY/01 хүртэл хойшлууллаа. Анх асуудал үүсэхэд би Нямдорж тэргүүнд учирлаж тайлбарлан хэлэхэд :
-Чи ийм боловролгүй байж болохгүй ээ. Би насаараа их сургуульд багшиллаа, хуулиа унш гэж хэллээ. Чих нь юу ч сонсохоо болисон энэ эрхмийн шадар цэрэг нэвтрүүлэгч, тайлбарлагч Цогтбаатар, Гантөр нар одоо хуулиа мэдэхээ байлаа өмгөөлөгч авъя хэмээн зогсож байна. Даан ч дээ би энэ хүмүүсийн өмнөөс үнэхээр ичсэн. Аль 8 сараас хойш шүүхээр явж байхад чив чимээгүй байсан МҮБХ одоо л өмгөөлөгч авахаа мэдлээ гэж үү? Бөхчүүдийг амжилт гарга тэгвэл амжилтаар чинь эрэмбэлнэ гэж журам гаргачихаад амжилт гаргаад ирэхээр чи арай олон бөх барилдсан наадамд сайн барилдсан байна. Тийм болохоор хүчингүй хэмээн ичмээр, өрөвдмөөр, ядмагхан, арчаагүй, харамсалтай хариулт хэлээд сууж байна. Ер нь бөхчүүд амжилтын эрэмбэнд эрэмбэлэгдлээ гээд юу нь болохгүй гэж. Эрэмбэлэгдлээ гээд бөхчүүд нэг ч төгрөгний цалин, тэтгэвэр, тэтгэмж улсаас авахгүй, хэний ч эрх ашиг хохирохгүй. Бусад шиг цааны годон гутал, Prius-20 авч унах гээгүй юм шүү. Наанадаж 5 жил, цаанадаж 10 гаран жилийнхээ хөлс хүч хөдөлмөрийг маань үнэлээд бусадтай адил тэгш хандаач дээ гэж байгаа. Бөхчүүд бид чинь тийм ч элбэг хангалуун амьдралтай хүмүүс биш юм шүү. Барилдаж л аж амьдралаа зохицуулдаг, ард түмнийхээ хайр хишгээр амьдарч яваа хүмүүс . Ер нь тэгээд олон хүн барилдлаа гээд юу нь болохгүй гэж . Дэлхий нийтээрээ даяаршиж байгаа энэ үед, ондоошиж үлдэх та бидний дархлааны нэг бол үндэсний спорт, үндэсний бөх биш гэж үү. Хэдэн жилийн өмнө 6002 бөх барилдаж Геннист бичүүлж байсан бол одоо 10000 бөх барилдахыг үгүйсгэхгүй болсон. Сүүлийн жилүүдэд бөхчүүдийн тоо ямар их болсон, өрсөлдөөн ямар хүчтэй болсоныг харахгүй байгаа гэж үү . Монгол бөх, бөхийн барилдаан олон мянган жилийн үүх түүхтэй, ард түмний өөрсдийн нь зохиож буй болгосон дэлхийд өөр хаа ч байхгүй гайхамшигтай үндэсний агуу спорт. Гэтэл 25-хан жилийн нүүр үзэж хэн нь ямар хүмүүс гэдэг нь ард түмэнд танигдаж байгаа Нямдорж, Данзан тэргүүтэй хэсэг бүлэг хүмүүс монгол бөх , бөхчүүдийнхээ эсрэг өмгөөлөгч авъя гээд хээв нэг цохиж явах юм даа. Үүнийг харахад надад ишиг эврээ ургахаар эхийгээ мөргөдгийн үлгэр болж байх шиг санагдаж байна. Учир нь ард түмний итгэл,сэтгэл, зүтгэл, хандив хөрөнгөөр боссон МБӨ-нд монгол бөхчүүд барилдаж , бөхчүүдийнхээ уран хурц барилдааныг ард түмэн маань мөнгө төлөн үзэж сэтгэлийн цэнгэл баясал эдэлж монголын бүх ард түмэн Нямдорж, Данзан, Цогтбаатар,Гантөр мэтийн хүмүүс болон МҮБХ-ны хүмүүсийг дэндүү элбэг хангалуун амьдруулж байна. Харин хариуд нь цөөхөн бөх барилдах ёстой, олон бөх барилдаж болохгүй хэмээн тэнэглэж явах юм даа. Бөхчүүд гэдэг хүмүүс байсан, бөхчүүд барилддаг, үзэгчид үздэг болохоор энэ ҮБХ оршин тогтнож байгаа биш гэж үү? Тэрнээс биш дээр дурьдсан 4 хүнийг үзэх гэж хэн ч ирэхгүй гэдэгт итгэлтэй байна. Та бүхэндээ үнэн бодит мэдээлэл хүргэх үүднээс үүнийг бичлээ. Цаг заваа гарган уншсанд танд баярлалаа.

Эх сурвалж: https://www.facebook.com/badamsambuu.ganhuyag/posts/424922897685528