УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан өчигдөр болж, ЗХЖШ-ын даргын томилгоо, УИХ-ын гишүүн Ш.Адьшаагийн санаачилсан хуулийн төсөл, Төрийн албаны тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлт, 2023 оны Төсвийн төслийг хэлэлцлээ. Чуулганы нэгдсэн хуралдааныг тоймлон хүргэж байна.

Ц.ДАВААСҮРЭН VS Б.ЖАВХЛАН

Чуулганы нэгдсэн хуралдаан УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэн Сангийн сайд Б.Жавхлан нарын маргаанаар эхлэв. Ц.Даваасүрэн гишүүний хувьд өмнө нь Б.Жавхлан гишүүнтэй холбоотой асуудлаар байр суурь илэрхийлж, Б.Жавхлан гишүүн хариу няцаалт өгч байсан билээ. Энэ удаа УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэн дахин "Сангийн сайд Б.Жавхлан танил талаараа дамжуулан Чингис банкинд 40 гаруй тэрбум төгрөгийн хадгаламж байршуулсан ч өнөөдөр алга болсон. Чи хаана банк, сан байна, тэр бүгд рүү гар дүрдэг. ЖДҮ, Төрийн банк, бичил санхүүгийн хөгжлийн сан бүгд рүү" гэв. Харин Сангийн сайд Б.Жавхлан “Ц.Даваасүрэн гишүүн зөндөө л гүтгэлээ, доромжиллоо. Парламентыг өөрийнхөө улс төрд яаж ашиглаж болдгийг харуулж байгаа. Шударга үнэний туйлд тоглоод яваад байдаг. Гэтэл цаана нь харамсмаар зүйл их болж байгаа шүү. Гишүүн маань Хөвсгөл аймгийн Засаг даргаар ажиллаж байсан Ц.Гансүх гэж залууг “Дарханы арьс ширний төрийн өмчит үйлдвэр”-ийн газрын даргаар томилуулсан. Ц.Даваасүрэн гишүүн эрчим хүчний хүн. Одоо гэнэт арьс ширний хүн болсон. Энэхүү арьс шир боловсруулах үйлдвэрийн хөрөнгө оруулалт дээр баталгаа гаргая гээд ороод ирсэн. ТЭЗҮ нь хэт зөрүүтэй байна гэдэг хариуг өгсөн. Таны яриад байдаг үнэлэмжээр үнэн шударга байдал энэ үү. Бүгдийг нь та хийж байгаа. Нэг хэсгийг нь би хэлж байгаа" гэлээ. Тэгвэл тэдний маргаан дундуур УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж орж байр сууриа илэрхийлэв. Тэрбээр "Эрх баригч нар дотроо асуудлаа сайн ярь. УИХ руу оруулж ирээд байх юм. Та бүхэн Ц.Даваасүрэн гишүүнийг Төсвийн байнгын хорооны дарга юм уу, сайд болгочихгүй яасан юм. Дотроо хэрүүлээ хийхгүй” гэлээ. УИХ-ын дарга Г.Занданшатар хэлэлцэх асуудалтай холбоогүй зүйл ярьж байна гэж үзэн микрофоныг нь хаав.

ЗХЖШ-ЫН ДАРГААР С.ГАНБЯМБЫГ ДЭМЖИВ

ЗХЖШ-ын даргаар С.Ганбямбыг томилох саналыг Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх УИХ-тай зөвшилцөхөөр өргөн мэдүүлсэн. Уг саналыг парламент хэлэлцэж, нэр дэвшигч хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхийн дэмжлэг авав. С.Ганбямбын хувьд өмнө нь Батлан хамгаалах яам, ЗХЖШ-ын нэгдүгээр орлогч даргаар ажиллаж байсан туршлагатай юм.

Ш.АДЬШАА ГИШҮҮН САНААЧИЛСАН ХУУЛИА ТАТАН АВЛАА

УИХ-ын гишүүн Ш.Адьшаагийн өргөн барьсан Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх хуулийн төслийг хэлэлцэх байв. Гэсэн ч Ш.Адьшаа гишүүн эдийн засгийн хүндрэлтэй энэ үед иргэдийн орлогоос шалтгаалан хуулийг хэрэгжүүлэх явцад бэрхшээл тулгарч магадгүй гэж үзсэн учраас хуулийн төслөө татан авлаа. Мөн өмнө нь энэхүү хуулийн төслийг байнгын хорооны гишүүн дэмжээгүй билээ. Хуулийн төслийн талаар УИХ-ын гишүүн Ш.Адьшаа "Төрөөс баталгаа гаргадаг хөнгөлөлттэй зээлийг төрийн өндөр албан тушаалтнууд авч, ашиг сонирхлын зөрчил бий болгодог асуудалд цэг тавих зорилгоор энэ хуулийн төслийг өргөн барьсан" хэмээн мэдээлж байв.

“ИРЭЭДҮЙН ӨВ САНД 2.4 ИХ НАЯД ТӨГРӨГ БИЙ”

Чуулганы үдээс хойшх хуралдаанаар Монгол Улсын 2023 оны төсвийн хуультай хамт өргөн мэдүүлсэн УИХ-ын тогтоолын төслийг хэлэлцлээ. Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Ч.Хүрэлбаатар гишүүдийн асуултад хариулав.

УИХ-ын гишүүн: Т.Доржханд:

-Ирээдүйн өв санд уул уурхайн баялгийнхаа орлогыг хуримтлуулж ашиглахаар хууль баталсан. Гэтэл өнөөдөр энэ системээ эвдээд эхэллээ. Ирээдүйн өв сангийн тухай хуулийг хүүхдүүддээ ашиглана гэсэн. Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг төсөв дээрээ татаж авч байгаа нь буруу. Тайлбар шаардлагатай байна.

Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Ч.Хүрэлбаатар:

-Ирээдүйн өв сангийн тухай хууль зөвхөн 2023 онд хэрэгжихээр оруулж ирсэн. Эдийн засаг, нийгмийн өмнө тулгамдаж байгаа асуудлаа шийдье гэж үзээд нэг жил үйлчлэхээр заасан. Санд 2.4 их наяд төгрөг хэвээр байгаа. Хэрэглэчихсэн юм шиг хүмүүс ярьж байна лээ. Хөгжлийн банк Сангийн яаманд шилжиж ирсэн үеэс булхай луйврыг нь гаргаж тавьж ирсэн. 2023 онд Самурай бонд, евро бонд төлөгдөх ёстой.

УИХ-ын гишүүн Т.Доржханд:

-Нүүрсний орлогоо авч чадалгүй 10 жил болсон. Авах үндэслэл нь татвар байгаа. Гэтэл төмөр зам гэх мэт нууцын гэрээ байгуулж байгаад авч байна.

Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Ч.Хүрэлбаатар:

- Оффтейк дээр Засгийн газрын байр суурь тодорхой байгаа. “Эрдэнэс тавантолгой” компани дээр онцгой дэглэм тогтоосон. Макро эдийн засгийн тооцоо судалгаа хийх боломжгүй байдаг. Валютын урсгал ямар байх вэ, импорт яаж нэмэгдэх вэ гэдэг тооцоо хийх гэхээр оффтейк дээр очоод гацдаг. Тийм учраас орлогыг гүйцэд авах чиглэлээр онцгой дэглэм тогтоох чиглэлээр ажиллаж байна. Хэсэг хүмүүс бойкот хийх гэж оролдож байгаа, удахгүй ил болно. Хилээр гарч байгаа бүх нүүрс ил болно. Өлөн нүдтэй шуналтай хүмүүст боломж бүрдүүлсэн байсан нь үнэн. Австрали, Канад зэрэг орнууд нүүрсээ уул уурхайн биржээр арилжаалдаг. Худалдан авч байгаа хүмүүс нь өрсөлдөж байж Монголын баялаг үнэд орно. Тийм учраас биржээр нүүрсээ зараа гэдэг ажил хийгдэж байна.

УИХ-ын гишүүн Б.Бейсен:

- Ховд аймгийн Хөшөөтийн уурхай 1.8 сая тонн нүүрс экспортолсон гэдэг мэдээ өгсөн. Гэтэл Хятадын тал 2.1 сая тонн нүүрс импортолсон талаар мэдээлж байна. Үүний зөрүү 400 мянган тонн нүүрс хулгайгаар гарав уу, улсын төсөвт орох 60 сая ам.доллар болон татварын орлого алдагджээ. Үүнийг шалгаж, нягтлах хэрэгтэй гэв.

Ч.ХҮРЭЛБААТАР:ЧАМД ХҮНИЙ ҮГ СОНСОХ ЧИХ ХЭРЭГТЭЙ

Үргэлжлүүлэн Худалдаа хөрөнгө оруулалтын газар байгуулах санал гишүүдийн олонхийн дэмжлэг авлаа. Гэхдээ санал хураахын өмнө УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяр дэмжих боломжгүй гэсэн бол Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Ч.Хүрэлбаатар дэмжих шаардлагатай санал гэдгийг тодотгов.

УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяр:

-Засгийн газраас Шадар сайд болон Эдийн засгийн хөгжлийн сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд агентлаг байгуулах талаар оруулж ирээгүй. Засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүний асуудал бол Ерөнхий сайдын бүрэн эрхийн асуудал байдаг. Ерөнхий сайд энэ асуудлыг Ерөнхийлөгчтэй зөвшилцөж УИХ-д өргөн мэдүүлнэ гэсэн хуулийн заалттай. Тийм учраас Үндсэн хууль зөрчигдөх нь. Төрийн хэмнэлтийн бодлого гээд агентлагийн дарга нарыг цөөлж байна гэсэн зүйл хэдхэн сарын өмнө яриад байсан. Хэдхэн сар болоод дахиад шинээр гурван агентлаг байгуулах гэж байна. Агентлаг болгон даргатай болж, машин унана. Энэ асуудал Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хурал дээр яригдаагүй. Гэтэл Төсвийн байнгын хороо агентлаг байгуулаад ороод ирлээ. Юм хулгайлдаг гэхэд арай хэтэрч байгаа юм биш үү.

Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Ч.Хүрэлбаатар:

-Энэ агентлаг бол гадаадын хөрөнгө оруулалт, гадаадын худалдаа хариуцсан агентлаг. Монголд орж ирэх гадаадын хөрөнгө оруулалт эрс буурсан. Эдийн засгийн хөгжлийг түргэтгэхийн тулд хөрөнгө оруулалтын агентлаг байгуулах ёстой. Хөгжлөө бодоод хөрөнгө оруулалтаа нэмэгдүүлэхийн тулд агентлагийг байгуулах ёстой. Будаач будаач гэхээр сахлаа битгий будав гэгчээр. Б.Энхбаяр аа. Гүтгэлэг тараана хүн доромжилно. Хэр хэмжээнээсээ хэтрээд яваа шүү. Чамд хүний үг сонсох чих хэрэгтэй. Ойрын үед чиний попрол хэтрээд байгаа шүү” гэлээ.