Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын дэд сайд, ХАБЭА-н Үндэсний хорооны дарга С.Мөнгөнчимэгтэй ХАБЭА-н чиглэлээр хэрэгжүүлж буй бодлогын үр дүн хэрэгжилт болон  “Эрүүл, аюулгүй ажлын байрыг эрхэмлэгч байгууллага шалгаруулах болзолт уралдаан”, ажлын чиг үүргийн  талаар ярилцлаа

Эрүүл аюулгүй ажлын байрыг эрхэмлэгч байгууллага болзолт уралдаан зарлагдлаа. Энэхүү уралдааны гол зорилго нь юу вэ?

Эрүүл аюулгүй ажлын байрыг эрхэмлэгч байгууллага болзолт уралдааныг жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулж шалгаруулдаг. Энэ жил 9 дэхь жилдээ зохион байгуулагдаж байна. Гол зорилго нь ажилчдаа эрүүл аюулгүй байранд ажиллах бололцоо нөхцөлийг бүрдүүлж өгсөн байгууллагуудын ажлын туршлага, шинэ иноваци нэвтрүүлж байгаа туршлагуудыг бусад байгууллагуудад үлгэр жишээ болгож таниулан сурталчлах, ажлын байранд нь эерэг үр дүнтэй нөхцөлүүдийг бүрдүүлэх юм.  Энэ жилээс уг уралдааныг зохион байгуулах журамд өөрчлөлт орсон . Өөрчлөлт орсон шалтгаан нь сүүлийн жилүүдэд  болзолт уралдаанд хамрагдаж буй байгууллагуудын тоо өсөж, аж ахуйн нэгжүүд маань хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудалд анхаарлаа илүү хандуулж байна. Монгол улсад эрсдэл өндөртэй салбарууд болох уул уурхай, зам тээвэр, барилга гэх мэт салбарууд  өргөн хүрээтэй хамрагдаж байна.  Тиймээс шалгаруулалтыг хоёр үе шатлалтайгаар явуулах шинэ журмыг Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдын 2019 оны 02 дугаар сарын 14-ний өдрийн А/64 дугаар тушаалаар  баталсан. Өөрөөр хэлбэл эхний шалгаруулалтыг анхан шатанд буюу тухайн орон нутагт нь 03 сарын 01-ний дотор явуулна.  Дараагийн шатны шалгаруулалтыг 03 сарын 25-ны дотор ХАБЭА-н үндэсний хороон дээр танилцуулахаар зохицуулагдаж байгаа.

Өнгөрсөн оны хувьд тус яамнаас салбар байгууллагууд болон нийгэмд чиглэсэн олон дэвшилттэй ажлуудыг хийсэн. Тэр ажлуудынхаа талаар товчхон дурдвал?

Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн бодлогын гол үндэс нь ажилчдаа эрүүл, аюулгүй орчинд ажиллах нөхцөл бүрдүүлэх явдал юм. Энэ хүрээнд хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуйн хууль эрх зүйн бодлогын бичиг баримтууд манай улсад  хангалттай батлагдсан. Бие даасан хууль 2008 онд батлагдаж, энэ хуулиа дагасан 10 гаруй дүрэм журмыг батлан хэрэгжүүлж байна. Салбарын хэмжээнд мөрддөг 145 стандарттай. Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагын хоёр конвенцод нэгдэж орсон гээд олон ажлыг нэрлэж болох байх. Үүнээс гадна Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт тодорхой зорилтуудыг тусгасан. Түүнчлэн 1997 оноос хойш үндэсний 5 дахь хөтөлбөрийг хэрэгжүүлээд явж байна. 2020 онд 5 дахь хөтөлбөр хэрэгжиж дуусна.

Сүүлийн жилүүдэд ААНБ-ууд Эрүүл, аюулгүй ажлын байрыг бий болгох тал дээр анхаарал хандуулдаг болсон нь анзаарагдаж байна. Энэ тал дээр?

Уул уурхай, зам тээвэр, барилга зэрэг салбарууд эрчимтэй хөгжихийн хирээр хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудал өндөр төвшинд тавигдаж, энэ шаардлагын хүрээнд хууль эрх зүйн болон бодлогын бичиг баримтуудыг шинэчлээд батлаад хэрэгжүүлж байна. Өнгөрсөн 2-3 жилийн хугацаанд бид эрсдэлтэй байгаа салбартаа түлхүү анхаарал хандуулж  ажилласан. Тухайлбал уул уурхай, барилгын салбарын хуулийн хэрэгжилт ямар үе шатлалтай яаж явагдаж байна гэдгийг илүү анхаарч байсан бол энэ онд зам тээврийн салбарыг түлхүү анхаарч ажиллахаар төлөвлөж байна. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудал бол хүн болгоны анхаарал хандуулах зүйл юм. Зөвхөн нэг яам нэг ажил олгогчийн асуудал биш. Энд ажилтан өөрөө гол анхаарлаа хандуулж ач холбогдол өгч байж ажилчид эрүүл, аюулгүй орчинд, ажил хөдөлмөр эрхлэх боломжийг бүрдүүлэх ёстой.

-Өнгөрсөн онд орон нутагт эрүүл аюулгүй ажлын байрыг бий болгох чиглэлээр хэр ажлууд хийгдсэн бэ?

-Ер нь аж ахуйн нэгж, байгууллага, ажилтнуудад хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудал хэр чухал юм, энэ стандарт шаардлагыг барьснаараа тухайн хүн өөрийгөө ямар аюул ослоос хамгаалж урьдчилан сэргийлэх боломжтой байдаг вэ? гэдэг тал дээр нэлээд далайцтай ажлуудыг Үйлдвэрчний эвлэл болон Монголын ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбоо, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл мэндийн төвтэйгээ  хамтран зохион байгуулж байна. Энэ ажлын хүрээнд анхаарах нэг том зүйл бол яах аргагүй орон нутаг. Орон нутгийн аж ахуйн нэгж байгууллагуудад мэдээлэл сургалт сурталчилгааг өргөжүүлж бүсчилсэн зөвлөгөөнүүдийг хэд хэдэн удаа хийлээ.

- Үндэсний хэмжээнд анхны ХАБЭА-н Сургагч багш бэлтгэх сургалт хийгдсэн гэж сонссон?

- 2019 онд хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн чиглэлээр үндэсний хэмжээнд 28 сургагч багшийг  Солонгос улсын Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл мэндийн агентлаг /KOSHA/-тай хамтран бэлтгэлээ. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын талаарх мэдлэг, мэдээллийг сайжруулахаас гадна ХАБЭА-н сургалт, сургагч багшийн чанарыг дээшлүүлэх тал дээр тодорхой ажлуудыг хийлээ. Тухайлбал ХАБЭА-н сургалт зохион байгуулах журам, сургалтын хөтөлбөрийг шинэчлэн боловсруулан батлуулсан.

Аж ахуйн нэгж байгууллагууд яам, мэргэжлийн байгууллагын өгсөн үүрэг чиглэлийг хэрэгжүүлэхдээ хэр байна?

Сүүлийн үед аж ахуйн нэгж байгууллагууд маань хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн суудалдаа ихэд анхаарал хандуулдаг болсон. Жишиг болохоор байгууллагууд зөндөө олон бий. Тэдгээр манлайлагч байгууллагуудын ажлыг бусдад нь таниулж сурталчлах ажлыг шат дараатайгаар хийж хэрэгжүүлсэн. Хуулийн хэрэгжилтэд хоёр асуудал тун муу байна гэж хардаг. Тэр нь хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн зардалд төрийн байгууллага тухайн жилийн төсвийнхөө 0,5 хүртэлх хувийг, аж ахуйн нэгж байгууллага бол үйл ажиллагааныхаа чиглэл эрсдэлтэй ажлын байртайгаа уялдуулаад төсвийнхөө 1,5 хүртэлх хувийг зарцуулах шаардлагатай гэж хуучинд заасан. Ийм зохицуулалттай боловч төдийлөн хуулийн дагуу хэрэгжихгүй байна. Төсөвт суулгахгүй байна гэдэг нь ажилтнаа аюулгүй осолгүй байлгах тал дээр  урьдчилан сэргийлэх боломж бололцоо суларч байна гэсэн үг.

Ажлын байран дахь ослыг тэглэх асуудал яригдаад байгаа. Энэ ямар учиртай вэ?

Сүүлийн үед олон улсын жишигт ослыг тэглэх хөдөлгөөн өрнөж байна. Энэ нь аюул аваар гарахаас өмнө урьдчилан сэргийлэх талруу мэргэжлээс шалтгаалсан өвчин дэлгэрч байгаа бол тэрний шалтгаан нь юу юм бэ, түүний шалтгааныг олж илрүүлэн засах энэ хүрээндээ хөрөнгө мөнгийг энэ талруу нь хандуулах, аюулгүй ажлын байрыг бий болгох, ажил олгогчдыгоо хэрхэн урамшуулах вэ? гэх мэтчилэн асуудлууд олон улсын хэмжээнд хүчтэй тавигдаж байна. Манай улсад энэ асуудал мөн л хөндөгдөж ажил хэрэг болон хэрэгжиж байна. Тухайлбал тав  дахь хөтөлбөрийн хүрээнд ослыг тэглэх зорилтууд тусгагдсан байгаа.

Төр засаг хийх ёстой ажлаа хийгээд байна. Гэтэл хувь хүний хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын талаарх мэдлэг хариуцлага дутмаг байна уу гэж санагддаг?

 Хөдөлмөрийн сайдын 2015 оны 114 тоот тушаалаар батлагдсан норм, норматив байгаа. Тухайн аж ахуйн нэгж байгууллагууд хөдөлмөрийн аюулгүй байдалд ач холбогдол өгөөд ХАБЭА ажилтаныг   энэ чиглэлийн мэргэжилтнийг ажиллуулж байна. Тэгэхээр ХАБЭА ажилтантай  байгууллагуудын хувьд ажилчид өөрийгөө хэрхэн хамгаалж ажиллах талаар мэдлэг мэдээлэлтэй байна гэсэн үг. Манай улсад 1-9 ажилтантай байгууллагууд нэлээд өндөр хувийг эзэлдэг учир зарим нөхцөл байдалд анхаарал хандуулж чадахгүй байна.

Хувийн аж ахуйн нэгжээсээ илүүтэй төрийн зарим байгууллага энэ тал дээр учир дутагдалтай ажилладаг юм шиг санагддаг?

Төрийн байгууллагын манлайлал энэ салбар дээр жаахан дутагдалтай байгаа. Тиймээс бид төрийн байгууллагууд дээр нэлээд анхаарч ажиллаж байна. Тогтолцооны хувьд үндэсний хороо ажилладаг.  Өөрөөр хэлбэл хууль тогтоомж, дүрэм журмыг хангуулахад, хэрэгжүүлж ажиллуулахад анхаарлаа хандуулдаг дэмжин тусалдаг.