УИХ-ын сонгуулийг жижигсгэсэн 76 тойрогт зохион байгуулах нь тодорхой болоод байх шиг байна. Намын нэрийн жагсаалт Үндсэн хуулийн Цэцийн шийдвэрээр хүчингүйд тооцогдсоныг эрх баригч, сөрөг хүчин 2-уулаа хүлээн зөвшөөрсөн. МАХН дангаараа эсэргүүцээд ямар ч нэмэргүй.

АН, МАН намын нэрийн жагсаалтын 28 мандатаас 12-ийг нь нийслэлийн тойргуудад тараан байршуулахаар болсон гэнэ билээ. Ингэхдээ одоо 3 мандат бүхий Баянзүрх, налайх дүүрэгт дахин 3-ыг нэмж, 6 мандаттай болгоно. Сонгинохайрхан ч мөн ялгаагүй. Харин С.Эрдэнэ ван өөрийн хошуунд 2-ыг нэмүүлэх тохироо хийж Баянгол дүүрэг 4 мандаттай болж байгаа аж. Ингээд үлдсэн мандатыг нь Чингэлтэй, Сүхбаатар, Хан-Уул-Багануур-Багахангай дүүргүүдэд 1 1-ээр нь хувааж өгөх юм байх. Тэгэхээр дээрх дүүрэг тус бүр 3 мандаттай болно гэсэн үг. Энэ мэтчилэн жижигсгэсэн 76 тойрогт хуваахад орон нутгийн ИХТ-д нэр дэвшсэнээс УИХ-д нэр дэвших нь илүү хялбар байх найдлагыг горилогсдод төрүүлээд байгаа юм. Нийслэлийн тойргуудын мандатыг ямар хүмүүс горилж байгаа талаар бид цувралаар танилцуулахаар болсон бөгөөд эхний ээлжинд тойрог тус бүрт нэр дэвшигчдийн талаар тойм мэдээлэл хүргэж, цаашид “Хэн нь хэн бэ” гэдгийг хүн тус бүрээр нь танилцуулах болно. Ингээд Баянзүрх, Налайхын цусгүй тулаанд орох горилогсдыг товч танилцуулж байна.

“Шонхор” тэргүүтэй АН-ынхан

Намын нэрийн жагсаалт горилж байсан эрхмүүдэд цаг бага байгаа ч тойргоо услахаас өөр арга үлдсэнгүй. Ийм хүмүүсийн тоонд зүй ёсоор орох хүн бол “Бридж” Ганхуяг. Тэрбээр намын нэрийн жагсаалтаар гарч ирнэ хэмээн өөртөө итгэлтэй байсан ч харамсалтай нь Үндсэн хуулийн Цэц түүний мөрөөдлийг үгүй хийв. Тэгэхээр тэр одоо байдаг  мөнгөө хаяад ч хамаагүй тойргийнхондоо дахин таалагдах ёстой. Намынх нь өрсөлдөгч нарын хувьд түүнд нэг их саад болоод байх хүн байхгүй. Харин ч баг болоод тоголчих хүн цөөнгүй бий. Д.Ганхуяг бол АН-ын “Шонхор” фракцийнх. Энэ фракциас Баянзүрх, Налайхад Ж.Батзандан, Д.Арвин нар нэр дэвшинэ. Хэрэв энэ 3 хүн кампанит ажлын үеэр ч гэсэн фракцилж чадах юм бол ялах магадлал өндөр. УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан Өргөдлийн байнгын хорооны даргынхаа нэрийг барин одоогоор сонгуулийнхаа сурталчилгааг хангалттай үнэгүй хийлгэж байгаа. Д.Арвин гишүүн анхнаасаа л АН-д орохдоо Баянзүрх, Налайхад 2016 онд нэр дэвших тохироо хийсэн гэдэг утгаараа эртнээс тойргоо тордоод эхэлчихсэн.

Тэдэнтэй зуузай холбон Э.Бат-Үүлээр ахлуулсан нийслэлийн баг УИХ-д нэр дэвших нь бараг тодорхой болчихсон. Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын ахлагч Э.Бат-Үүл энэ удаагийн сонгуульд УИХ-д нэр дэвших бэлтгэлээ энэ тойрогт хийгээд эхэлчихсэн аж. Уг нь тэрбээр аль ч дүүрэгт нэр дэвшсэн гарч ирэх магадлал өндөр. Гэсэн ч Баянзүрх, Налайхыг сонгосон гэнэ. “Хүүхэн зоддог, ажилтнуудаа үндэслэлгүйгээр халдаг” хэмээх нэрийг зүүгээд байгаа Баянзүрх дүүргийн Засаг дарга Д.Пүрэвдавааг энэ удаа бурхан биш Үндсэн хуулийн Цэц аварлаа. Түүний горилж байгаа тойрог 6 мандаттай болох учир нэр дэвших нь бараг л тодорхой болчихсон. Хэрэв 3 мандаттай хэвээр байсан бол муу нэрт Засаг даргад Ардчилсан намаас нэр дэвших боломж олдохгүй байсан гэдэгтэй мөрийцөхөд ч бэлэн байна. Байдал нэгэнт ингэж өөрчлөгдсөн тул түүнд халуунаар алга ташин баяр хүргэе. Э.Бат-Үүлийн багийн бас нэг хүн нь Хүүхдийн төлөө үндэсний газрын дарга И.Нарантуяа. Тэр энэ тойрогт нэр дэвшдэг нь бараг л уламжлал болчихсон тул сонгогчид нэг их гайхахгүй л болов уу. Хэдийгээр С.Эрдэнэ гишүүний хүн гэгддэг ч энэ удаа тэрбээр Э.Бат-Үүлийн хүн гэх нэрийг зүүхээр шийдэв бололтой. УИХ-ын гишүүн асан Б.Мөнхтуяа ч хотын мээр болон “Бридж” Ганхуягтай гар барин энэ удаагийн сонгуульд тус тойрогт нэр дэвшихээр горилж байгаа аж. Тэднээс 1 нь жийгдэж, 6 нь нэр дэвших эрх өвөртөлнө. Магадлал өндөртэй хүн гэж байхгүй. Ана, мана үзэлцээд л байж дээ.

Баянзүрх дүүргийн Засаг дарга аснууд, Налайхын уугуултай МАН-ынхан

Ардын намаас өөртөө хамгийн их найдлага тавьж байгаа хүн бол Баянзүрх дүүргийн Засаг дарга Б.Батзориг. Ер нь ганцхан Б.Батзориг ч биш горилж байгаа хүн бүр л найдлага тавьж байгаа нь тодорхой. МАН-ын кандидатуудыг харахад Нийслэлийн багийнхан түлхүү байгаа нь ажиглагдана. Мэдээж, УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаярыг эс тооцвол шүү дээ. Тэрбээр Батлан хамгаалахын сайд байсан гэдэг утгаараа Баянзүрх дүүрэгт нэр дэвшихээр бэлтгэлээ хангаж эхлээд байгаа. Гэхдээ одоо Говь-Алтай аймаг 2 мандаттай болчихвол “урвахыг” үгүйсгэхгүй.

Баянзүрх дүүргийн Засаг дарга асан, Нийслэлийн Засаг даргын орлогч асан Б.Мөнхбаатараас эхлээд НИТХ дахь МАН-ын бүлгийн төлөөлөгчид болох Г.Ганбаяр, С.Амарсайхан, Б.Саранчимэг, Б.Төмөрчулуун нар энэ тойргийг онилоод байгаа. УИХ-ын гишүүн “Мон Уран”-ы Наранхүүгийн эгч Б.Саранчимэг эртнээс л сонгуулийнхаа шоуг хийж эхэлсэн. Сонгуульд нэр дэвшихийн тулд Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн даргын ажлаа хүлээлгэж өгчихөөд Э.Бат-Үүл өөрийг нь халсан хэмээн нулимс дуслуулсан тэрбээр өөрийгөө “Эко хатагтай” хэмээн өргөмжилсөн. Энэ тойрогт нэр дэвшихээр горилж буй эмэгтэйчүүдтэй харьцуулахад улс төрийн туршлага гэх зүйлгүй ч сэргэлэнээрээ дутахгүй нь лавтай. С.Амарсайханы хувьд Ардчилсан намаас УИХ-д сууж, Онцгой байдлын сайдын албан тушаалыг хашиж байсан С.Отгонбаярын дүү бөгөөд тэд Налайхын уугуул. Тэр ч утгаараа Баянзүрх, Налайх дүүргийг сонгож авсан байх талтай. “Оюуны ундраа” группээрээ алдартай ах дүүс Налайхынхны саналыг авахад түвэггүй ч Баянзүрхийнхний саналыг эргүүлж чадах болов уу гэсэн асуулт эрхгүй төрнө. ТВ5-ын Ганбаяр хэмээн олонд танигдаж, НИТХ-ын төлөөөлөгч болсон тэрбээр Баянзүрх дүүрэгт хийсэн зүйлтэй нэгэн учир хэд хэдэн удаа дахин сонгогдсон нь лавтай. Тэр ч утгаар нь намынхан нь түүнийг цусгүй тулааны талбарт гаргах шийдвэрт хүрч, нэр дэвших эрх өгнө гэсэн таамаглал байгаа юм. Б.Төмөрчулуун төлөөлөгчийн хувьд санаа байвч сачы хүрэхгүй гэдгийн үлгэр болох вий гэж ойр тойрныхон нь болгоомжилж байгаа ч санаанд нь багтаж байгаа учир горилоод үзээд л алдах хэрэгтэй. Намынхан нь эцсийн хариуг гаргах биз.

“Бусад” буюу ганц дайчин ганцаардахгүйн жишээнүүд

Эрх баригч, сөрөг хүчний нэр дэвшигчдээс айхгүйгээр зориг шулуудсан тэдэнд хамгийн түрүүнд баяр хүргэх нь зүйтэй. Өөрсдийн цаг зав, мөнгө төгрөгийг үрэн таран хийхгүй гэдэгтээ итгэлтэй байгаа ганц дайчдыг нэрлэбэл УИХ-ын гишүүн асан Ш.Сайхансамбуу, Ахмадын чөлөөт холбооны тэргүүн Г.Баасан, Н.Энхбаяр даргынхаа итгэлийг сэвтээхгүйн төлөө нэр дэвшихээр болсон Батлан хамгаалахын сайд Ц.Цолмон, өмгөөлөгч О.Алтангэрэл нар юм.

УИХ-ын гишүүн асан Ш.Сайхансамбуу “Нарантуул” захынхаа наймаачдад найдан Баянзүрх, Налайх дүүрэгт бие даан нэр дэвших сураг дуулдаад удаж байна. Гэхдээ түүнийг сүүлийн үед Тусгаар тогтнол, эв нэгдэл намд элсэх гэж байгаа тухай мэдээлэл гарах болсон. Ямар ч байсан Ш.Сайхансамбуу энэ тойрогт нэр дэвших нь тодорхой гэнэ. Тэрбээр Завханы тойргоо дүү Ш.Батсамбуудаа найр тавьсан гэнэ билээ. Г.Баасанг Монголд мэдэхгүй хүн байдаггүй ч байж мадагүй юм. Тэрбээр сонгуульд бэлтгэн ахмадын тэтгэврийн зээлийн хүүг бууруулах ажлыг санаачлан 21 аймгаар “аялан тоглолт” хийж, нийслэлд жагсаал цуглаан зохион байгуулаад амжсан. Энэ ч утгаараа түүнийг санхүүжүүлэгчид хаанаас ч хамаагүй гараад ирэх нь дамжиггүй юм. Батлан хамгаалахын сайд Ц.Цолмонд намынх нь дарга Баянзүрх, Налайх дүүрэгт нэр дэвших үүрэг даалгавар өгсөн гэнэ билээ. Өөрөө нэг их хүчлэхгүй байгаа ч  даргынхаа үгнээс зөрж болохгүй учир Ц.Цолмон сайд энэ тойрогт үзэлцсэн болоод л таарах байх. Батлан хамгаалахын сайд гэдэг нэр дээрээ түшиглэх саналыг намынх нь дарга гаргасан ч өмнө нь Батлан хамгаалахын сайд байсан Ж.Энхбаяр гишүүн энэ тойрогт нэр дэвшиж магадгүй учир тийм ч сүртэй нэрийн хуудас болохгүй ч байж магадгүй юм. Өмгөөлөгч О.Алтангэрэл ХҮН-аас энэ тойрогт нэр дэвшинэ. ХҮН-ыг анх байгуулагдаж байхад “Нам, намын шавхруунуудын цуглуулга” гэдэг байсан ч аажмаар нэр хүнд нь өсч, АН, МАН, ХҮН хэмээн эрэмблэгдэх болсон нь саяхан. Харамсалтай нь энэ намын далбаан дор орж, дээр гарах гэсэн ах нарынх нь хар гайгаар намынх нь нэр хүнд газарт унах нь бүү хэл газар дор орчихсон гэхэд хол зөрөхгүй.  Ямартай ч ийм намын нэр дээр Ардчилсан намын “Нэг ардчилал” фракцийн гишүүн байсан О.Алтангэрэл хэмээх өмгөөлөгч залуу УИХ-д нэр дэвших бэлтгэлээ хийгээд эхэлчихэж.

Нийслэлийн эхний тойргийн тойм мэдээлэл ийм байна. Удахгүй та бүхэндээ хэн нь хэн болохыг харуулсан дэлгэрнгүй мэдээллийг хүргэх болно.

У.Жанцан

Цензургүй.мн