Төсвөө тодотгох ажил ид дундаа үргэлжилж байна. Чуулганаар өнгөрсөн долоо хоногт эхний хэлэлцүүлгийг нь хийж гишүүдийн зүгээс ихээхэн шүүмжлэл хүртлээ. Төсвийг хөрсөндөө буулгах гэж Сангийн сайд тун ч их хичээлээ. Бодит тооцоолол, бодит алдагдал хэд байгааг чихээр сонсож, нүдээр үзсэн хүмүүс засгийн үйл ажиллагааг үнэхээр их шүүмжилж харагдсан. Зарим нь эдийн засаг, эдийн засаг, эдийн засаг гэж баахан ярьсан хэрнээ дорвитой хийсэн ажил нэг ч алга. Оны эхээр төсвөө тодотгохдоо ч үнэн зөв тодотгол хийгээгүй байна шүү дээ гэж байлаа.

Энэ бүх яриа эцэстээ нөгөө л Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайдад хариуцлага тооцох ёстой гэсэн зам руу олныг хөтөлж харагдсан. Огцрох тухай яриа ч гараад удлаа. Ёстой л Ерөнхий сайдыг огцруулах 1000 шалтгаан байгаа. Засаг огцрох цаг болсон гэдгийг улс төрийн хүрээнийхэн олонтаа дурьдаж байгаа юм. Огцруулах үйл ажиллагаанууд ч эхнээсээ яваад эхэлчихлээ.

Нэгдүгээрт, УИХ-ын гишүүн Г.Уянгын огцруулах бичиг. Тэрбээр, Ерөнхий сайдыг огцруулахаар гишүүдийн гарын үсгийг цуглуулж эхэлсэн. Тодруулбал, Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг АНЭУ-д айлчлах үеэрээ Оюутолгойн орд газрыг ашиглах гэрээний нэг тал болох Рио Тинто болон өөр компанитай “Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын төлөвлөгөө” гэгчид Монгол улсын Засгийн газар гарын үсэг зурсан. Ингэхдээ УИХ-д мэдээлэлгүйгээр “далд уурхайн санхүүжилт” нэрээр Оюутолгойн ордыг ашиглах хөрөнгө оруулалтын гэрээ, ТЭЗҮ-ээр баталгаажсан далд уурхайн санхүүжилт 1.5 тэрбум долларын анхны хөрөнгө оруулалтын дүн дээр нэмж 4.7 тэрбум долларын зардлыг хүлээн зөвшөөрсөн. Энэ нь УИХ-ын хүчин төгөлдөр тогтоолыг биелүүлэхийн оронд нэмэлт зардлыг хүлээн зөвшөөрсөн баримт бичигт Засгийн газар гарын үсэг зурсан нь УИХ-ын тогтоолыг зөрчиж, эрх мэдлээ хэтрүүлэн ашиглаж, Оюутолгойн орд газраас Монгол улсын авах ашгийг багасгаж, ногдол ашиг авах хугацааг хойшлуулан тодорхой бус байдалд оруулсан. Түүнчлэн Оюутолгойн төсөл үйл ажиллагаа эхэлснээс хойш Монгол улсад төлсөн татвар бусад орлогын дүн нь жилийн нийт борлуулалтын орлогын 8-9 хувь болсон байгаа нь хөрөнгө оруулалтын гэрээг цаашил харилцан үр ашигтай болгох чиглэлээр сайжруулах шаардлага байгааг харуулж байна. Энэ нь Монгол улсын Ерөнхий сайдыг огцруулах бүрэн үндэслэл гэж УИХ-ын гишүүн Г.Уянга үзэж байгаа.

Одоогоор уг тогтоолын төсөлд Г.Уянга, Ц.Даваасүрэн, Х.Болорчулуун, С.Ганбаатар, Л.Цог, Б.Бат-Эрдэнэ, Р.Амаржаргал, О.Баасанхүү, О.Содбилэг, Д.Хаянхярваа, Ц.Нямдорж нарын 11 гишүүн зураад байгаа. Тун удахгүй Ж.Энхбаяр болон Ж.Батзандан нар гарын үсэг зурах талаар ам тохироонд хүрсэн гэх мэдээлэл байна.

Хоёрдугаарт, О.Баасанхүү гишүүний "шүд суглалт". УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү ЗГ-ыг Үндсэн хуулийн цэцийн шийдвэрт нөлөөлсөн гэж үзэж байгаа. Тиймээс нэн түрүүнд ЗГ-ын "гал тогоо" болох ЗГХЭГ-ын дарга С.Баярцогтыг огцруулахаар Их хуралд өргөн бариад байгаа. Тэрбээр хэлэхдээ "Амьд яваа цагтаа С.Баярцогттой нэг ширээний ард суухгүй. Би эвслийн тараагаад ч хамаагүй энэ Засгийн газрыг заавал тараана" гэж шүд зуусан. Үнэхээр эвслийн задалж чадвал ЗГ хөлөөрөө огцорно. Эвсэл ч ойрын өдрүүдэд сэвэлзсэн салхитай байгаа. МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр 8 гишүүнээ "Та нар хоёрхон гишүүнтэй МҮАН-д эвслийн толгойг мэдүүллээ. Их хурлын дэд дарга Л.Цогийг суудлаа Н.Батцэрэгт өг. Тэгээд бүлгийн даргаа ав. Мөн МҮАН-ыг МАХН-тай нэгд, М.Энхсайханыг намын даргын суудлаа Н.Батцэрэгт өг" гэх зэргээр эвслийг бужигнуулж яваа. Үүнд нь М.Энхсайхан дарга ихэд сэтгэл дундуур байгаагаа хэвлэлээр илэрхийлсэн. Энэ нь магадгүй эвслийн эв түнжинг эвдэж ч магадгүй гэх таамаг байна. Хэрвээ эвсэл задарвал нөхцөл байдал Ерөнхий сайдын эсрэг эргэх болно.

Гуравдугаарт, загас толгойноосоо эхэлж мууддаг. Эх сурвалжийн мэдээлж буйгаар АН-ынхан өөрсдөө Ч.Сайханбилэгээ огцруулж оронд нь УИХ-ын гишүүн Р.Амаржаргалыг Ерөнхий сайдаар тавихаар бэлтгэж байгаа аж. АН дотор ийм яриа хэлэлцээр хийгдээд эхэлсэн байна. МҮДН, Шонхор тэргүүтэй фракцид нь нам дотроо хүчээ төлөвлөрүүлээд эхэлжээ. Харин энэ талаар Р.Амаржаргал гишүүн "Би хэрвээ Ерөнхий сайд болвол МАН-ыг засагт урьж ажиллана. Бусад "үүр зайр" намууд хэрэг байхгүй. Хоёр том нам ирэх сонгууль болтол хамтарч ажиллах нь зөв.Хэрвээ МАН-ынхан хүсэлтийг хүлээж авахгүй бол нэгэнт чадамжгүй болсон УИХ-ыг тараах нь зөв" гэж хэлсэн сураг байна. Тэд Н.Алтанхуягаа түлхэн унагахдаа ч гэсэн ийм үйлдэл гаргаж байсан. Хамгийн хортой нь Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайдыг огцруулахаар УИХ-д суудалтай бүх намын төлөөллүүд санал нэгдэв. МАН-ынхан, МАХН, Бие даагчид, АН-ынхан гээд огцруулагчид, бусниулагчдын нэгдэл өнгөрсөн өдрүүдэд улам бүр хүчирхэгжсэн.

Мөн түүнийг намын нөхөд нь хамгаалахгүй гэсэн байр суурь үнэртэж эхлэв. Тодруулбал, АН-ын Ерөнхий нарын бичгийн дарга Л.Эрхэмбаяр "Ерөнхий сайд огцрох, огцрохгүйгээ өөрөө л шийднэ" гэж Ерөнхий сайдыг гадуурхангүй үгийг чулуудав. Ямар ч үед эрх баригчид гүйцэтгэх засаглалын тэргүүнээ хамгаалдаг байтал хувь заяагаа өөрөө шийд гэх хүйтэн хөндий үгсийг хэвлэлийн хуудсаар дайв. Үүнийг нь сонссон Ерөнхий сайд нэгийг бодож хоёрыг тунгаах биз. ҮЗХ-г нэн яаралтай хуралдуулж чадвал байдал түүний талд эргэж магадгүй. Учир нь одоогийн байдлаар "Алтангадас" ҮЗХ дээр олонх болоод байгаа. Нөхцөл байдал үнэхээр эвгүйтэж эхэллээ. Ордонд "бор шувуу" нэг л ниссэн бол заавал биелэлээ олдог муу домтой. Яг одоо ордонд дараагийн сайд нар, МАН шинэ Ерөнхий сайдын хүсэлтийг нь хүлээж авах уу. УИХ хугацаанаасаа өмнө тарах уу гэх зэрэг асуултууд хөвөрч байна.

Г.Ган