Ази тивийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцсон Монголын чөлөөт бөхийн эрэгтэй шигшээ багийнхан өчигдөр /V.10/ Улаанбаатарт ирлээ. Ази тивийн аварга шалгаруулах тэмцээний эрэгтэйчүүдийн гурван жинд манай тамирчид оролцож чадаагүй байгаа. Энэ талаар Чөлөөт бөхийн эрэгтэйчүүдийн шигшээ багийн ахлах дасгалжуулагч Ц.Цогтбаяртай ярилцлаа. Тэрбээр визний асуудлаас болж тэмцээнд оролцож чадаагүй Д.Хүдэрбулгын өмнөөс энэ удаагийн ААШТ-ий дэвжээнд гарсан билээ.

-Эрэгтэйчүүд багийн дүнгээр дөрөвдүгээр байрт шалгарсанд баяр хүргэе.

-Баярлалаа.

-Гэхдээ та бүхэнд таагүй асуулт тавих болох нь. Энэ жилийн Азийн аваргад хариуцлагагүй алдаа гарсны улмаас гурван тамирчин хуурамч визний асуудалтай буцаж ирлээ. Шигшээ багийн ахлах дасгалжуулагч хүний хувьд үүнд ямар тайлбар өгөх вэ?

-Тивийн аваргын мэдүүлгийг бид сарын өмнө явуулсан. Гэхдээ жин тус бүрт 1-2 тамирчны нэр явуулсан байсан. Тэгтэл гурван хүний виз ирээгүй. Холбоо болохоор одоо ирнэ л гэдэг байсан. Тэмцээнд явахын өмнөх өдөр бид нар бэлтгэлтэй байсан. Холбооноос тэр өдрийн 13.00 цагийн үед над руу утасдаад, үлдсэн гурван хүний виз гарсан гэдгийг надад хэлсэн. Бэлтгэлтэй байсан болохоор Энхбаяр багшийг явуулахад Спортын төв ордны жижүүрт үлдээчихсэн байсан. Визээ аваад харахад нөгөө гурвын маань овог, нэр таарч л байсан. Гэтэл Дубайгийн хил дээр очиход хоёр тамирчныг хуурамч визтэй байна гээд үлдээсэн. Д.Гомбодорж, Н.Золбоо хоёрыг. Д.Хүдэрбулгыг бол Дохад очиход нь оруулаагүй юм.

Манай багийн эмч Ч.Насанбат бид хоёр очоод тодруулахад, “Танай хүмүүс хуурамч визтэй байна” гэж хэлсэн. Нэгэнт ирчихсэн юм чинь мөнгө төгрөгийн төлөөд тамирчнаа гаргаж болох уу гэхэд “Та нар хууль зөрчсөн. Хуурамч визтэй болохоор буцаахаас өөр ямар ч арга байхгүй” гэсэн. Тэгээд бид хэд цаашаа явсан. Үүнээс цаашаа тамирчидтайгаа холбоо барих боломж байсангүй.

-Гурван тамирчин болон дасгалжуулагч Б.Баяраа нар "МЧБХ болон тухайн улс орнуудад Монгол Улсыг төлөөлж суугаа ЭСЯ-наас нэг ч албан тушаалтан тамирчдын төлөө санаа зовоогүйд гомдолтой байна" гэж ярьсан. Холбооны удирдлагууд энэ мэдээллийн дараа та бүхэнтэй ярилцсан уу. Тайлбар өгсөн үү, тамирчдад тохиолдсон асуудлын талаар?

-Үгүй. Холбооны зүгээс багш нартай энэ талаар ярилцаагүй. Холбооны гадаад харилцаа хариуцсан дэд ерөнхийлөгч, шүүгч Б.Төмөрбаатар гэж нэг нөхөр бид нартай хамт тэмцээнд байнга явдаг юм. Тэр хүнтэй би хоёр жил гаруй хугацаанд хамт тэмцээнд явж байгаа ч нэг ч удаа дугарч үзээгүй. Монгол хүн байна даа, “Сайн байна уу” гээд дугарчихаж болно доо. Би хоёр удаа мэндэлж үзээд дугарахгүй болохоор нь дахиж мэндлэхээ ч байсан. Дубай дээр манай дөрөвтэй  тэр Б.Төмөрбаатар уг нь таарсан юм билээ. Гадаад харилцаа хариуцсан дарга нь юм байж “Та нарын тухай сонссон” гэчихээд хаяад явсан байсан. Ийм бүдүүлэг юмнуудыг одоо холбооноос явуулах хэрэгтэй.

-Чөлөөт бөхийн холбоо удаа дараа алдаа гаргаж байна. 2009 оны дэлхийн аварга, өсвөрийн олон улсын тэмцээн, Ази аварга гээд хариуцлагагүй алдаа гаргалаа. Одоо аргаа барсандаа дугарч байна гэдгээ Б.Баяраа дасгалжуулагч сая саатуулагдаж байгаад ирснийхээ дараа хэлж байна лээ?

-Үнэн л дээ. Өнөөдрийг хүртэл бид дуугүй л явсан. Ний нуугүй хэлэхэд эрэгтэй багтай буюу энэ багийн хариуцан ажиллаж байгаа дасгалжуулагч надтай холбооны удирдлагууд маш хүйтэн хөндий харьцдаг. Бусадтай нь инээж, харин надтай “Ална, тална, п...” гэх байдлаар л ханддаг. Үнэхээр хүнд харилцаатай. Би ч бас энэ бүхнийг өөрийнхөө хэмжээнд тэсч ирсэн.

-Холбооны удирдлага гэж ерөнхийлөгчийгөө хэлж байна уу, та. Д.Дагвадорж аваргыг?

-Асашёорюү ч тэр, бусад нөхдүүд ч тэр. Манай дэд ерөнхийлөгч, УИХ-ын гишүүн Д.Сумъяабазар гэхэд “Би чамтай гар барихаас сэжиг хүрч байна” гэж хүртэл хэлж л байсан. Тэмцээн дээр гар барих гээд очиход шүү дээ. Энэ чинь одоо их том доромжлол биз дээ. Би дуугүй л өнгөрч байсан. Одоо намайг ингэж ярихаар дайралт их ирэх нь тодорхой л доо. Гэх би чөлөөт бөхөөр барилдаж, хувь заяагаа холбож, амьдралаа залгуулж яваа хүний хувьд дахиж олон тамирчныг ингэж хохироохыг хармааргүй байна.  МЧБХ маш бүдүүлэг, удаа дараа ийм заваан асуудал гаргаж байна. Хэдхэн хүний виз гаргаад явуулчих чадал л алга байна шүү дээ, энэ хүмүүст. Би тамирчдынхаа өмнөөс маш их харамсч байна.

Д.Дагвадорж ирээд чөлөөт бөхийн холбоог сэргээлээ, мундаг байна гэж зарим нэг нь ярьдаг. Үүн шиг худлаа юм байхгүй. Хоёр жилийн хугацаанд дасгалжуулагчаар ажиллахдаа бид хэдэн тамирчдаа улсын мөнгөөр арай хийж чирч явсаар ирсэн. Азербайжаны тэмцээнд холбоо гурван тамирчныг дааж явуулснаас өөрөөр эрэгтэй багт нэг төгрөг ч гаргаж өгч байгаагүй. Би 30 жил чөлөөт бөхтэй хутгалдаж явна. Ийм дампуу, ийм дээрэнгүй, харгис хүмүүстэй таарч үзээгүй.

Д.Дагвадорж аваргыг эргэн тойрныхон нь дандаа худлаа магтаж, худлаа мэдээллээр хангадаг. Ингэсээр байгаад энэ хүүхдийг өөрсдөө алаад хаячихлаа. Худлаа хөөргөж ярьсаар байгаад Д.Дагвадоржийг байж суух газаргүй болгож байна. Би Д.Дагвадоржийг өрөвдөж байна. Сүмогийн аваргаараа л хүндлэгдээд явж байх байсан хүнийг бусдыг айлгаж сүрдүүлсэн, муу нэртэй хүн болгоод, тэгж зам заасан хүмүүс нь ард нь чив чимээгүй сууж байна.

-Чөлөөт бөхийн холбоо яагаад дасгалжуулагч нартайгаа холбоо харилцаа муутай ажилладаг юм бэ?

-Бид нар улсын мөнгөөр, бор зүрхээрээ тэмцээнд яваад ирэхэд “Чи яахаараа холбоогоо ярьдаггүй юм” гээд л загнаж эхэлдэг. Би хариуд нь “Та нар бидэнд тусалсан биш дээ. Спорт хороо, хүүхдүүдийн эцэг, эх тусалсан юм чинь” гээд үнэнийг нь хэлээд бурууддаг. Холбоонд хандаад тамирчдаа бэлтгэлд хамруулъя, тэмцээнд явуулъя гэхэд дандаа мөнгөгүй л гэж хэлдэг. Жил гаруйн хугацаанд дөрвөн нарийн бичиг солино гэдэг бол чадамжгүйгээ харуулж байгаа хэрэг. Ороод уулзахаар нэг л их ядарсан, уурласан, ярвайсан хүмүүс... “Та нарын өмнөөс ингэж зовж зүдэрч байна. Бөхөөс залхаж байна” гэсэн улсууд байдаг. Залхаж байгаа бол явах хэрэгтэй шүү дээ. Бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцрох хэрэгтэй.

Одоо манай чөлөөтийн алтан үеийнхэн дуугарах хэрэгтэй. Ч.Дамдиншарав, Нацагдорж, Б.Болд багш нар минь ээ, одоо боль. Д.Дагвадорж, Д.Сумъяабазар нараас айгаад байдаг юм уу. Чөлөөтийн хурал болоход Д.Дагвадорж, Б.Болд нар үг хэлээд, араас нь алгаа ташаад л Ардчилсан солонгосууд маягтай юмнууд сууж байдаг. Өчнөөн зүйлийг би тэсч гарсан. Одоо хангалттай. Д.Дагвадорж гэж хүнийг муулах нь гол биш юм. Тэр хүнийг эргэн тойрныхон нь дандаа худлаа магтаж, худлаа мэдээллээр хангадаг. Ингэсээр байгаад энэ хүүхдийг өөрсдөө алаад хаячихлаа. Худлаа хөөргөж ярьсаар байгаад Д.Дагвадоржийг байж суух газаргүй болгож байна. Би Д.Дагвадоржийг өрөвдөж байна. Сүмогийн аваргаараа л хүндлэгдээд явж байх байсан хүнийг бусдыг айлгаж сүрдүүлсэн, муу нэртэй хүн болгоод, тэгж зам заасан хүмүүс нь ард нь чив чимээгүй сууж байна. Ялангуяа Ч.Дамдиншарав багш, Б.Болд багш хоёрыг би одоо энэ бүхнийг зүгээр орхичихвол яасан юм бэ гэж хэлмээр байна.

-Таны ярианаас МЧБХ эрэгтэй багт алагчлалтай ханддаг гэж ойлголоо. Зөв үү?

-Биднийг шигшээ багийн албыг авсныхаа дараа Г.Мандахнаран дэлхийн аваргаас тэр олон жил тасарсан медалийг авчирсан. Дараагийн дэлхийн аваргаас Э.Ням-Очир, Г.Мандахнаран хоёр хүрэл медальтай ирсэн. Өнгөрсөн жил Д.Хүдэрбулга, энэ жил Э.Бэхбаяр Азийн аварга боллоо. Өнөөдөр холбооноос хэн ч байхгүй, тосохгүй л байгаа биз дээ. Ер нь бол өнгөрсөн хугацаанд биднийг хэн ч, яаж ч дэмжээгүй. Хүний урманд тамирчдын алган дээр 1000 төгрөг ч тавиагүй. Бусад холбоод тамирчдаа яаж шагнаж, урамшуулж, тэр байтугай амьдралд нь тус дэм болж, арагшаа санаа зовох зүйлгүй бэлтгэлийг нь хийлгэж  байна. Эмэгтэй тамирчдыг байраар шагналаа л гэдэг. Эрэгтэйчүүдэд бол үгүй ш дээ. Энэ мэтчилэн янз бүрийн байдлаар алаг үзэж, дээрэлхээд байдаг. Би энэ хүмүүсийг гүтгэсэн бол хариуцлагаа хүлээнэ. Яахав дээ, намайг тэд нар занаж, загнах л биү. Ямар тэгүүлж үзээгүй биш. Хэдэн хүүхдийнхээ төлөө одоо надад ингэж хэлж ярихаас өөр арга үлдээгүй байна.

-Б.Батбаяр багш болон таны хувьд тивийн аваргад барилдсан. Д.Дагвадорж аварга тэр барилдааны өмнө “Дэлхийн аваргад бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ барилдана. Холбогдох хүмүүстэй уулзлаа” гэж твиттертээ бичсэн байсан. Асуудлыг шийдчихсэн байхад яагаад та хоёр барилдсан юм бэ?

-Би ч бас ерөнхийлөгч Д.Дагвадоржийг хөөцөлдөөд, бүтээж байгаа юм байна гэж ойлгоод тайвширсан байсан. Эргээд хүмүүстэй холбогдоход, хуурамч визний асуудал гэдэг нь тодорхой болсон учраас бараг гэмт хэрэгт тооцогдох зүйл болчихоод байхад яаж тэмцээнд оролцсон гэж тооцох юм бэ гэж санаа зовсон. Шоронд орчихгүй нь их юм гэдгийг хүмүүс хэлж, сануулж байлаа. Ингээд л багш нар хоорондоо ярилцаад жин дээр зогсоод барилдсан. Жин дээр гаръя, гурван хүүхдээ дэлхийн аваргад оролцуулах боломжийг хангая л гэж бид нар өөрсдөө шийдсэн. Үнэндээ энэ бол ичмээр зүйл шүү дээ. Би хөгшин хүн. 45 настай байж залуучуудтай барилдаж, элэг доог боллоо шүү дээ. Миний үеийн дасгалжуулагч нар “Чи сайн байна аа” гээд инээж л сууна лээ. Бусад нь бол дооглоод. Гэдэс гүзээгээ унжуулчихсан хөгшин юмнууд утгагүй л байхгүй юу. Ганц, нэг оноо авч, шагналын оноо салгахын тулд хамаг хүчээ гаргасан. Онигоо гэж сая болсон явдлыг л хэлэх байх даа.

-Л.Энхбаяр багшийн хувьд 74 кг-д жин үзүүлсэн. Барилдах боломж байсангүй. Түүний хөл нь гайгүй юу?

-Ази тивийн аварга шалгаруулах тэмцээний 74кг-д Л.Энхбаяр багш барилдахаар нэр нь багтсан ч дэвжээнд гараагүй. Л.Энхбаяр багшийн хувьд хөлний гэмтэлтэй байсан болохоор жин хасч, барилдах боломж байгаагүй. Олон улсын шүүгч Б.Төмөрбаатар “Жин дээр зогсоод, жингээр хасагдсан тохиолдолд цаашдаа асуудал байхгүй. Дэлхийн аваргад энэ жиндээ оролцож болно” гэж хэлсэн учраас хураамжаа төлөөд, жин дээр зогссон. Энэ жинд Дэлхийн аваргад Монголын тамирчин маань оролцоосой гэж найдаж байна.

Б.БАДМАА

Эх сурвалж: News.mn