Улсын начин Б.Насандэлгэрийн гэргий, “Ардын дууч” хэмээн фенүүддээ өргөмжлөгдсөн дуучин Д.Бурмаа “Монгол бөхийн гэргий” нэртэй дуу дуулахаар болж, бөхчүүдийн гэргий нарыг нэгтгэж эхлэжээ. Энэ ажилд А.Сүхбатын залуу эхнэр тун идэвхитэй оролцож, бөхчүүдийн гэргий нарын холбоо хүртэл үүсгээд амжсан гэнэ. Энэ удаа бөхчүүдийн гэргий нарыг танилцуулж байна

Эмч мэргэжилтэй энэ бүсгүй ханийгаа том цолтой бөх  болсон хойно нь хожуу гэрлэжээ. Аварга ханьтайгаа суух гэж багагүй ур ухаан, хичээл зүтгэл гаргасан аж. Естой л нөгөө эр  хүний 13 мэхээ гаргасан гэдэг. Тамир хатагтай таван сайхан хүүхэд төрүүлж өгсөн бөгөөд өдгөө тэдний бага хүү М.Даваажаргал нь Мэргэжлийн сумо бөхийн 69 дэх их аварга болон дээд зиндаад 10 дахь түрүүгээ аваад байгаа билээ.

Аваргын гэргий эмч мэргэжилтэй ч ямар ч оёдолчинг дагуулахааргүй уран эмэгтэй. Манай нэртэй бөхчүүд болон улс төрчид наадмын гоёлоо түүгээр оёулдаг. Наадам дөхөхөөр дээлний захиалганд дарагддаг нь түүний хэр уран болохыг илтгэдэг. Нэгэн зүйлийг сонирхуулахад Цээеэ аварга том охиноо төрхөд  нь эх барьж авсан гэдэг.

Их аварга Б.Бат-Эрдэний гэргий Б.Болормаа нь волейболын олон улсын мастер. Өөрөө спортын  хүн болоод ч тэрүү их энгийн даруу хувцаслаж буурь заах шиг санагддаг. Хаа очиж тэрээр нөхрийнхөө барилдаан бүрийг шимтэн үзэж үргэлж хамт яваа харагддаг. Ер нь түүнийг олон таван үггүй  аргагүй л их аварга хүний эхнэр байхаар заяагдсан намбалаг жинхэнэ монгол бүсгүй гэж хүмүүс ам сайтай байдаг. Болормаа ч өөрөө Барамсай зааны охин болохоор бөхийн ёс жудаг сайн сахидаг гэж бөхчүүд ярьдаг  юм билээ. Тэднийх гурван охинтой бөгөөд охидууд  нь Гандболл болон усан спортоор хичээллэдэг.

Өсөхөө аварга 1997 онд гэргий Б.Нарантуяатайгаа хуримын ордонд гэрлэж удалгүй үрийн  зулай үнэрлэсэн. Сэмч мэргэжилтэй энэ бүсгүй наадмын хоёр дахь өдөр л талбай дээр ирсэн харагддаг. Олон дасгалжуулагчийн амнаас бөхчүүдийн эхнэр дундаас энп тэнд хоол ундыг нь байнга зөөж явдаг халамжтай хэмээн ярьдаг юм билээ.

Ангил хэлний багш мэргэжилтэй Баясаа бүсгүйгээр бахархах зүйл олон. Тэрээр аваргын  охин, хүчит аваргын халамжит хань гээд л... Гэхдээ тэр энэ бүхнээ гайхуулах дургүй. Энэ түүний ичимтгий монгол бүсгүйн зан  чанартай холбоотой. Гэхдээ даян аварга маань одоохондоо гэр бүлээсээ өрх тусгаарлан амьдарч байгаа бөгөөд залуухан бүсгүйтэй хамт амьдарч байгаа гэсэн. Түүний залуу эхнэр Ц.Гарамханд “Хэрэв би энэ хүнтэй амьдраагүй байсан бол өнөөдрийнх шиг намайг тоож, авч хэлэлцэхгүй л байсан байх. Анх би А.Сүхбат гэж алдартай бөх байдгийг ч мэддэггүй байлаа. Бизнесмен, мөн төгрөгтэй хүн ч гэж бодоогүй. Өмнөх эхнэрээс нь салгаж суусан гэж янз бүрээр л бичсэн. Одоо болимоор юм. Би энэ хүнийг салгаж авч суугаагүй шүү дээ. Хүний амьдралд юу ч тохиолдож болно. Бид хоёр зураг төөргөөр учрах л ёстой хүмүүс байсан юм байлгүй. Зөв явбал зөөлөн зөөлөн замбуулин гэдэг биз дээ. Бусдын юу гэх надад огт хамаагүй” гэж өөрийн байр сууриа илэрхийлсэн байна. 

Бөхчүүд дотроо сайхан эхнэртэй бөхийн тоонд аварга зүй ёсоор ордог. Нөхрийгөө чимсэн энэ сайхан бүсгүй ханьдаа таван  сайхан  хүүхэд  төрүүлж өгсөн бөгөөд өдгөө үр ачаа тойруулан суух эмээ өвөө болцгоосон. Өнөр өтгөн айлын тэргүүн аварга Балжиннямын эхнэр Мягмар нөхөртөө хаа явсан анхаарал тавьж, үргэлж цуг үргэлж 18 шиг байдаг гэсэн.

Аварга Д.Сумьяабазарын гэргий Чуваамидийн Мичидмаа бусад бөхчүүдийн эхнэрүүдийг бодвол харьцангуй олны танил. Учир нь тэрээр монголын тэргүүн миссийн өргөмжлөлтэй. Өвөрхангай аймгийн уугуул бүсгүй аав Чуваамид нь монголын хамгийн нэртэй сийлбэрчин. Аварга гэрийгтэйгээ нэг нутаг усны бөгөөд тэднийх хоёр  хүүхэдтэй.

Өндөр нуруу монголжуу төрхтэй болохоор нь Дэлгэрмаа бүсгүйг хүмүүс миссийн тэмцээнд орж байсан гэж ярьдаг. Гэхдээ тэрээр ямар ч миссийн тэмцээнд орж байгаагүй. Үнэндээ тэрээр сайхан бүсгүй, сайн халамжтай хань. Хааяадаа арслангийн бенз машиныг жолоодон хотын  төвөөр  салхи татуулан явдаг тэрээр МУИС-ийн эдийн засгийн ангийн эдийн засагч мэргэжлээр төгссөн чамбай нэгэн.

Зааны гэргий Ойгонжаргал Завхан аймгийн Түдэвтэй суманд төрсөн. Аав ээж хоёр нь төрсөн нутгийнхан шүтлэгт нуур болох Ойгон нуурын нэрийг оролцуулан охиндоо энэ нэрийг хайрласан аж. Ойгон бүсгүй Цэрэнпунцаг заантай 1989 онд ТИС-ын 1-р курст байхдаа танилцаж, гэр бүл болцгоосон. Өдгөө тэднийх гурван хүүхэдтэй. Ойгоны хамаатны ах Батсайхан нь дүүдээ “Бөхийн гэргий” хэмээх дуу зохиож, МУГЖ С.Батсүхээр дуулуулан олны хүртээл болгосн түүхтэй. Заан гэрийтэйгээ нэг нутгийнх.

Доржсамбуу гарьдын эхнэрийг Д.Адилбиш гэх  бөгөөд УБИС-ын газар зүйн ангийг багш мэргэжлээр төгссөн. Тэрээр гарьдтай нэг нутгийх бөгөөд Булган аймгийн  Хишиг-Өндөр сумын уугуул. Тэд 1996 онд гэрлэсэн бөгөөд одоо нэг охинтой.  Адилаагийн аав ээж нутагтаа хүндлэгдсэн малын эмч мэргэжилтэй хүмүүс байдаг.

МУГТ, Улсын заан Ц.Баярсайхан гэргий Оюундэлгэртэйгээ арван жилийн нэг ангийн хоёр байсан учраас нэг нэгнийгээ жинэхэн утгаар нь таньж суусан хоёр. Зааны дээлний хийц сайтай байдаг нь түүний уран эхнэртэй нь шууд холбоотой. Тэднийх хоёр хүүхэдтэй бөгөөд бага хүүгийн аавынхаа шийрийг хатаасан бөх болно гэж бөхчүүд ярилцдаг. Ер бөхчүүдийн эхнэр дотор хамгийн чамин ганган хувцасладаг нь Баярсайхан зааны гэргий Оюундэлгэр.

Увс аймгийн Баруунтуруун нутгийн уугуул зааны гэргий Одонтунгалаг хуульч мэргэжилтэй. Увс аймгийн уугуул энэ бүсгүйн удамд алдартай сайн бөхчүүд бий. Баянмөнх аваргын гэргий Дэжимбээтэй эгч дүүгийн хүүхэд болохоор тэр үү бөхчүүдтэй нэлээд ойр дотно холбоотой. Тэднийх одоогоор хоёр охинтой. Харин зааны дүү Д.Норжмаа нь үндэсний сурын улсын мэргэн. Заан ах нь түүнд сурын спортод орход нь анхныхан нум сумыг авч өгсөн түүхтэй.

Увс аймгийн Хяргас сумын уугуул залуу заан АХ-ын 80 жилийн ойгоор улсын заан цолны болзол хангасан. Түүний гэргийг Ш.Одонтуяа гэх бөгөөд УАДБ-чуулгад бүжигчин. Тэд 1991 онд Дорнрговь аймагт танилцсан бөгөөд 1996 онд хуримаа хийсэн.

“Хүч” нийгэмлэгийн бөх, ЦЕГ-т харьяалагддаг тэрээр Ховдын “хавираа” хэмээн алдаршсэн Чогсомын хүү. Батзориг заан нь Бямбадорж зааны гарын шавь. Залуу зааны гэргийг Оюунгэрэл гэдэг. Гадаад хэлний орчуулагч мэргэжилтэй энэ бүсгүй заантай оюутан байхдаа оюутны байранд танилцаж байсан түүхтэй. Тэр үед Батзориг заан оюутны байрных нь жижүүр цагдаа хийж байжээ. Оюунгэрэл бүсгүй Булган аймгийн Могод сумын уугуул ч Дархан аймагт төрсөн. Тэднийх өдгөө хүү, охин хоёртой.