Аливаа улс оронд иргэдээ баян, ядуу гэж ялгаварлахгүйгээр байр сууцных нь хэрэгцээг хангадаг, сонгомол хэмээн томьёолж болох зах зээлийн чухал нэг хэсгийг түрээсийн байр гэж үздэг. Тийм ч учраас Азийн бар орон Сингапур, Малайз тэр байтугай дэлхийн хөгжилтэй гүрний нэг Германд иргэдийн олонх нь түрээсийн байранд амьдардаг юм байна. Түрээсийн байр нь орон сууц худалдаж авах, байшин барих санхүүгийн боломжгүй айл өрх, түр оршин сууж буй хүмүүст хамгийн тохиромжтой хувилбар болдог.

ᴥ Түрээсийн байрны давуу тал:

-Ялангуяа монголчууд шиг нүүдэлчин ахуй амьдралын уламжлалтай хүмүүст илүү сонгодог арга ч байж болох юм. Ажлын байр нь баталгаагүй, улирлын чанартай хөдөлмөр эрхэлдэг хүмүүст нүүж суухад ямарваа хүндрэл чирэгдэлгүй байх талтай. Иргэн Дорж хөдөө орон нутагт амьдардаг ч нийслэл эсвэл төв суурин газарт барилгын заслын ажил оллоо гэхэд ямар ч татлаа түлхээгүйгээр түрээсийн байраа орхиод явчихаж болно. Гэхдээ ямар нэг тооцоо төлбөр байвал түүнийгээ барагдуулах нь тодорхой.

-Хоёр хүүхэд нь гадаадад сурахаар явсан хамаатан маань дөрвөн өрөө байраа гадаадын иргэнд түрээслүүлчихээд үлдсэн ганц охинтойгоо нэг өрөө байр хөлслөн сууж байгаагаа ярив. Үүнээс харахад санхүүгийн бэрхшээлтэй үедээ түрээсийн байранд амьдарч, амьдрах нөхцөлөө сайжруулах/хамаатны маань хувьд хоёр хүүхдээ сургууль төгсөөд иртэл/ хүртэл өөрийн байрны түрээсийн мөнгөөр хэрэгцээгээ хангахын зэрэгцээ багагүй хуримтлалтай болоод авах боломжийг олгож байгаа хэрэг.

-Хил хамгаалах газарт ажилладаг танил маань таван жилийн хугацаанд гурван ч газар томилолтоор ажилласан юмдаг. Тэгэхдээ мэдээж гэр бүл, үр хүүхдээ аваад“Нүүдлийн шувуу” шиг л явсаар арайхийж хотод төвхнөсөн. Тэр мэтийн нэг газар удаан суурьших боломжгүй ажил мэргэжлийн хүмүүст түрээсийн байр зайлшгүй шаардлагатай.

Одоохондоо манайд шинэ тутам нэвтэрч, албан ёсоор хэрэгжиж эхэлсэн түрээсийн орон сууцны хөтөлбөрийн тухайд байнга оршин суух байр, хөдөлшгүй хөрөнгө мэт ойлголт манайханд байна. Мөн төр, засгийн бодлого өглөө сэрэхэд л өөрчлөгдөж байдаг болохоор“Юмыг яаж мэдэх вэ. Эндээ байж байтал түрээслэгчдэд нь эзэмшүүлэх шийдвэр гаргачих ч юм бил үү” гэсэн хүлээлт, горьдлоготой иргэн ч мэр сэр байгааг үгүйсгэх аргагүй. Гэвч энэ нь“үхтэл орших төрөлх нутаг” биш гэдгийг холбогдох газар, албаны хүмүүс нь ойлгуулж өгсөн гэдэгт найдаж байна.

ᴥ Түрээсийн байрны сул тал:

-Өнөөдрийн байдлаар түрээсийн байрны талаар Орон сууцны тухай болон бусад хуульд тодорхой заалт байхгүй учраас эздийн эрх ашиг давамгайлж, түрээслэгчдийг мөлжих хандлага багагүй ажиглагддаг. Тухайлбал, түрээсийн байрны хөлсийг дуртай үедээ нэмэх, урьдчилгаа төлбөрийг 3-6 сараар авах гэх мэт. Энэ байдлыг багасгахын тулд төрөөс анхаарч, “Түрээсийн байр” хөтөлбөрийг боловсруулан хэрэгжүүлж байгаа нь сайн алхам болж байна.

-Түрээсийн орон сууцыг эс тооцвол түрээсийн гэх байрны нөхцөл тийм ч таатай байдаггүй. Түрээсийн ихэнх байр халуун, хүйтэн ус, бие засах газар зэрэг дэд бүтцэд холбогдоогүйн дээр талбай бага, галлагаатай, нар салхи үздэггүй гэх мэт дутагдалтай асуудал олон бий.

-Түрээсийн байрууд ихэвчлэн хотын зах, гэр хорооллын дунд байрладаг учраас эрүүл ахуй, амьдралын зөв боловсон хэвшлийн талаарх дүрэм журмыг хэрэгжүүлэх, түүнийг хянаж шалгах бололцоо хомс байдаг.

2014 оны судалгаагаар зөвхөн нийслэлд 30 мянга орчим айл өрх түрээсийн байр, орон сууцанд амьдардаг гэх тоог гаргаж байжээ. Түүнээс хойш энэ тоо нэмэгдсэн үү гэхээс хорогдоогүй л байх. ТОСК-иар дамжуулан хэрэгжүүлж байгаа “Түрээсийн орон сууц” хөтөлбөрийн эхний ээлжийн барилгууд ашиглалтад орж, хэсэг иргэн тодорхой хугацаанд бага зардлаар амар жимэр амьдрах нь. Гэвч түрээсийн байр“моод”-ноос гартал ч өдий байна даа.

Д.Мөнхжаргал