Боловсрол, шинжлэх ухааны яамны үүдэнд хэд хоногийн өмнө үг, үсгийн дүрмийн алдаатай лозунг барьж, өөрсдийнхөө боловсролын хэм хэмжээг харуулсан ДУА-ийн багш Б.Нямхүү, нэгэн эмэгтэйн хамт сургуулийнхаа боловсролтой удирдлагыг огцрохыг шаардаж зогссон. Б.Нямхүүгийн хувьд бусдаас ёс зүй шаардаад байх хэмжээний хүн биш. Тэрээр ажлын байран дээрээ архидан согтуурч, оюутан охиныг зэрлэг балмадаар зодож жанчсан хүчирхийлэгч этгээд бөгөөд БШУЯ-нд ажилладаг хадам эгчийнхээ нэр нөлөөгөөр ажилдаа үлдсэн юм. Харин бусдаас шударга ёс нэхэж зогссон эмэгтэй бол Энхболдын Нинжин гэгч бөгөөд цагдаагийн байгууллагаас залилан мэхлэх гэмт хэрэг үйлдээд оргон зайлсан, эрэн сурвалжлагдаж буй этгээд. Э.Нинжин нь залилан, луйврын хэргээр удаа дараа шалгагдаж, эрүүгийн болон иргэний хэрэг долоон удаа үйлдэж явсан цуутай залилагч аж. Түүний үйлдсэн залилангийн хэрэг эхлээд эрүүгийн хэргээр шалгагдаад явдаг ч иргэний хэрэг болоод эцэстээ ял шийтгэл ч авалгүй хэргээ сэгсэрчихдэг байна. Өөрийнх нь хэлснээр, Хууль зүйн яаманд ажилладаг нөхөр нь энэ бүх хэргийг нь зохицуулдаг нь оргүй үг биш бололтой. Хамгийн сүүлд гэхэд тэрээр Дүрслэх урлагийн академиас 25 зураг хулгайлсан хэрэгтээ шалгагдаж байгаа бөгөөд өдгөө түүнийг эрэн сурвалжилж байгаа юм. Эрүүгийн гэмт хэргийн сэжигтэн эрдэмтэй боловсролтой багш нарыг зайлуулахаар гэнэт яагаад жагсах болов гэдэг ноцтой асуултын эргэн тойронд манай эрэн сурвалжлах багийн сэтгүүлчид үнэнийг хайсан юм.
Эрүүгийн гэмт хэрэг удаа дараа үйлдэж гаршсан, эрэн сурвалжлагдаж байгаа этгээд ингэж түмний нүдэн дээр тугч нь болчихсон элдэв лозунг бариад эрх чөлөөтэй зогсохгүй нь мэдээж. Тэгэхээр эрүүгийн ноцтой гэмт хэрэгт холбогдогчоор эрдэмтэн багш нарыг зайлуулах ажлыг араас нь турхирч байгаа эзэн байгаа нь тодорхой. Түүнээс бус оюутнаа хүчирхийлэгч багш, эрэн сурвалжлагдаж буй этгээд хоёр сургуулийн захирлын суудалд суухын төлөө энэ бүхнийг хийгээгүй нь хэнд ч ойлгомжтой.
Тус сургуулийн захирлын суудалд аль хоёр жилийн өмнөөс санаархаж яваа хүн бол “Sound of Mongolia” ХХК-ийн үүсгэн байгуулагч, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, Соёлын элч гэх Х.Дамдинсүрэн юм. Тэрээр нэхмэлийн инженер мэргэжилтэй, урлагийн талаар ямар ч мэдлэг боловсролгүй атлаа улсын мөнгөөр урлагийн арга хэмжээ зохион байгуулж, төсвийн мөнгөөр туйлж сурсан нэгэн билээ. Шоу менежерийн ажил хийж явснаас шинжлэх ухаан, боловсролоос хол хөндий хүн. Дүрслэх урлагийн академид эзэн суухаар санаархаж, удирдлагуудыг нь хоёр жилийн өмнөөс удаа дараа дарамтлан, ажлаа өгөхийг шаардаж байжээ. Санасандаа хүрээгүй Х.Дамдинсүрэн Соёлын яамаар ч гүйгээд, сайд нарын өрөөгөөр ч гүйгээд амжилт олоогүй болохоороо элдвээр дарамталж зурвас илгээж байжээ. “Би яг одоо Оюун-Эрдэнэтэй уулзах гэж байна” “Би амласандаа хүрдэг хүн шүү” “Ганбаяр сайдтай ярьсан” “Шударга байна гэдэг аманд бус ясанд байдаг зүйл” гэх мэтээр байж суух аргагүй болтол байн байн дарамталжээ.
Захирлын албан тушаалыг авч чадаагүй ч зальт аргадаа гаршсан тэрээр БШУЯ-аар гүйж байгаад 2021 оны 03 дугаар сарын 31-ний өдөр гаргасан сайдын тушаалд өөрийгөө багтааж, ДУА-ийн Удирдах зөвлөлийн гишүүн болчихсон байна.
Удирдах зөвлөлийн төрийн төлөөлөл хүн нь урлаг, соёлын аль нэг байгууллагад харьяалагдах албан тушаалтан байх атал Х.Дамдинсүрэн албан тушаалын хүснэгтэнд өөрийгөө “Соёлын элч” хэмээх сайн дурын ажлаа бичжээ. Хуульд зааснаар, Соёлын элч нь соён гэгээрүүлэх ажил хийх сайн дурын ажилтан бөгөөд Засгийн газраас 2 жилийн хугацаатайгаар томилон ажилуулж болдог байна. Харин Х.Дамдинсүрэн 2018 оны 2 дугаар сарын 23-ны өдөр Засгийн газраас “Соёлын элч”-ээр томилогдож, Гадаад хэргийн сайд Б.Батцэцэгээс батламжаа авч байжээ. Энэ хугацаанаас тооцоход түүний “Соёлын элч”-ээр ажиллах хугацаа 2020 оны хоёрдугаар сард дуусчихсан байхад 2021 онд гуравдугаар сард ДУА-ийн Удирдах зөвлөлийн гишүүнээр томилогдоход хүчинтэй хугацаа нь дуусаад бүтэн жил өнгөрч буй “Соёлын элч” хэмээх сайн дурын ажлаа бичсэн байгаа нь хэр луйварчин болохыг бэлээхэн баталж байна. Захирал болох сачий нь хүрээгүй болохоор захирлыг халж, солих эрх мэдэл бүхий хүн болохоор хамаг заль мэхээ хэрэглэсэн нь энэ аж. Хуулиараа Удирдах зөвлөлийн гишүүн нь сургуулийн дотоод ажилд оролцохгүй, ажил албан тушаалаа өгөхийг хувьчилж шаардах ёсгүй гэх мэт олон журам дүрэм байдаг ч алхам тутамдаа хууль бус зүйл хийж явдаг Х.Дамдинсүрэнд энэ бүхэн хамаагүй бололтой. Үнэн хэрэгтээ тэрээр Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх, Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн соёл урлагийн зөвлөх хэмээн өөрийгөө бусдад танилцуулдаг нам дагасан намхан боловсролтой нэгэн бөгөөд академи удирдах нь байтугай арван хүнтэй компани захирах чадваргүй хүн. Засгийн газрын танилцуулгаас харахад, Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн 11 зөвлөх дунд түүний нэр байхгүй байгаа нь хачирхалтай. Нэр, нүүрийг нь ашиглан луйвар хийж явдгийг намын удирдлагууд нь мэдээ ч үгүй яваа байх.
Дүрслэх урлагийн академи хэмээх нэрийг нь хэлэхэд сүрдмээр ном эрдмийн том өргөө. Дэлхийн аль ч хэлээр урлагийн талаар эрдэмтэн мэргэдтэй хэлэлцэж, эх орондоо төдийгүй гадаад ертөнцөд танигдсан эрдэмтэн багш нар эрдэм номын ажил, уран бүтээлээ хийдэг ариун газар. Ийм эрдэмтэн мэргэдийг удирдах хүн нь эдгээр багш нараасаа хэд давсан боловсролтой хүн байх атал нам дагасан цүнх баригч этгээдэд очих ёсгүй. Бас нэгэн баримтыг дэлгэхэд, Х.Дамдинсүрэн нь ОХУ-ын Репиний академид хоёр жилийн өмнө урлаг судлалын чиглэлээр сурч байхдаа дипломоо бичиж чадахгүй бусдаас туслалцаа авч, арай чүү төгссөн баримт нь ч бидэнд олдсон юм. Харин хоёр жилийн өмнө дипломоо бичүүлж байсан хүний ач тусыг мартаж, албан тушаалыг нь авахаар улайран гүйж байгаа нь хөөрхийлөлтэй. Хамгийн ноцтой нь ОХУ-д оюутан байхдаа Соёлын гавьяат зүтгэлтэн болчихсон байх юм. Соёлын гавьяат зүтгэлтэн гэдэг соёл урлагийн салбартаа насаараа үнэнчээр зүтгэж буй эрхэлсэн ажилдаа сонин содон санаачилга, бүтээл гаргаж, түүнийг хэрэгжүүлснээр улс, нийгэмд ашиг тус өгч, амжилтанд хүрсэн хүнд олгодог эрхэм дээд шагнал. Гэтэл шоу арга хэмжээ зохиож байснаас өөр шидтэй ажил хийгээгүй Х.Дамдинсүрэн оюутан байхдаа авчихдаг одон медаль нь болтлоо үнэ цэнэгүй болжээ. Төрийн ба төрийн бус олон байгууллагын Удирдах зөвлөлд хувалз шиг шигдчихдэг Х.Дамдинсүрэн тухайн салбараа хөгжүүлье гэхээс илүүтэй төр засгийн мөнгийг идэхээ л урьдал болгодог. Тэрээр олон жил төрийн мөнгийг идэж, тэрбумтан болтлоо хөлжсөн нэгэн болохыг дараах баримтууд баталж байна.
Баримт 1: 2016 онд тухайн үеийн Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн санаачилгаар АСЕМ буюу Ази-Европын дээд түвшний 11 дүгээр чуулга уулзалтыг Монголд зохион байгуулсан юм. Эх орноо дэлхийд таниулах эдийн засаг, улстөрийн нөлөө бүхий энэ арга хэмжээг төр засгаас талархан хүлээн авч, төсөв мөнгийг нь шийдэж өгсөн. Харин Х.Дамдинсүрэн мэтийн төрийн мөнгийг шимэгчилж амьдардаг паразитуудад мөнгө идэх нь чухал байсан юм. Түүний мэдлийн “Саунд оф Монголиа” компани нь нийтдээ 20 гаруй удаа 264 сая төгрөгийг АСЕМ-ийн мөнгөнөөс тоншжээ. Тухайлбал, 2016 оны 04 дүгээр сарын 15-ны өдөр АСЕМ-ийн парламентын уулзалтыг зохион байгуулах зардалд 28,900,000 төгрөг, 06 дугаар сарын 20-ны өдөр Хүнсний аюулгүй байдлын зөвлөлоийн хурлын зардалд 26,048,000 төгрөг, 2016 оны 07 сарын 06-ны өдөр АСЕМ-ын нэгдсэн хуралдааны зардалд 84,656,000 төгрөг, техник тоног төхөөрөмжийн түрээст 12,386,000 гэх мэтээр нийтдээ ганцхан АСЕМ-ийн арга хэмжээнээс 264,000,000 төгрөг завшжээ.
Баримт 2: Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийн сайд нарын VII бага хурал 2013 онд Улаанбаатар хотод болсон билээ. Энэ ажлын хүрээнд төр засгаас бэлтгэл ажлыг хангахад Х.Дамдинсүрэнгийн компани мөн л багагүй хэмжээний мөнгийг цусалж орхив. Уг нь энэхүү ажлыг Төр засгийн үйлчилгээг эрхлэх газар хийх ёстой атал ямар шалгуур, зарчмаар хувийн компанийг шургуулсан нь хачирхалтай. Хэрвээ чиг үүрэг бүхий төрийн байгууллага нь ийм ажлаа хийж чадахгүй бол хувийн компаниудын дунд тендерээ ил тод зарлах нь шударга ёсонд нийцнэ. Гэтэл мэргэжлийн маш олон компаний боломжийг хааж, хэд хэдэн ажлыг дангаараа гүйцэтгэхээр авсан байна. Жишээ нь, Төрийн ордны А,Б танхим, бусад газруудад хийгдэх заслын ажлын эскиз зураг, анносын схем гаргах, Төрийн ордны их танхим, гадна талбайд байрлах 155 орны төрийн далбааг байрлуулах зургийг гаргах гэх мэт ажлуудыг хийсэн ч авсан үнийн дүнгээ ихээхэн нууцалжээ.
Баримт 3: Ийнхүү улсын төсвөөс сая саяар нь идэж байсан тэрээр сүүлдээ тэрбум, тэрбумаар нь залгидаг болжээ. 2017 онд “Саунд оф Монголиа” ХХК МҮОНРТ-ийн тендерт оролцжээ. Өнөөг хүртэл энэ тендер нэлээд их хэл ам дагуулдаг бөгөөд хамгийн бага үнийн дүнтэй бус танил талаа сонгосон гэж өрсөлдөгчид нь ярьдаг. “МҮОНРТ-ийн 600 студийн гэрэлтүүлгийн шинэчлэл, МҮОНРТ-ийн Монголын мэдээ сувгийн мэдээний студийн гэрэлтүүлгийн шинэчлэл”-ийг Х.Дамдинсүрэнгийн компани 2 тэрбум 140 сая төгрөгөөр хийжээ. Харин энэхүү гэрэлтүүлэг болон лед дэлгэц нийлүүлдэг компаниуд энэ үнийг хэт их хөөсөрсөн санал гэж үздэг байна. Гэвч тэрээр бас л нам, төрийн нэрээр тендер хүртэл будилуулж, тэрбумаар нь идчихжээ. АСЕМ-ийн уулзалтаас идсэн 200 гаруй сая төгрөг бол түүний хувьд зүгээр л хоолны зууш нь байсан бололтой.
Баримт 4: Х.Дамдинсүрэн өөрт ашигтай харагдах, унац ихтэй төрийн байгууллагын Удирдах зөвлөлд орж, төсвийн хөрөнгийг идэж уух ажилдаа идэвхтэй ордог. Энэхүү бусармаг ажилдаа эхнэрээ хүртэл татан оролцуулж, 2020 онд эхнэр М.Уянгаа МҮОНРТ-ийн Олон нийтийн зөвлөлд шургуулсан байдаг. БШУЯ-ны үүдэнд жагссан багш Б.Нямхүүгийн эхнэр Т.Амармэнд мөн МҮОНТ-д ажилладаг бөгөөд гэр бүлийн найзууд болох тэд үгсэн хуйвалдаж, өөрсдийн жагсаал цуглаанаа МҮОНТ-ийн эфирийг ашиглан орон даяар цацсан байх өндөр магадлалтай.
Ийнхүү Х.Дамдинсүрэнгийн булхай луйврыг ухвал барагдахгүй бөгөөд эдгээр баримтууд нь ердөө мөсөн уулын орой нь юм. Дүрслэх урлагийн боловсрол байтугай урлагийн мэдлэг ч үгүй атлаа Урчуудын эвлэлийн хороо, Дүрслэх урлагийн академийн Удирдах зөвлөлд орчихсон зальтай нөхөр. Гэвч урлагийн төлөө сэтгэл санаагаа чилээх бус Урчуудын эвлэлийн газар, Дүрслэх урлагийн академийн байр байшин болон төсвийн мөнгийг хувийн компаниараа хуу хамж идэх шуналдаа хөтлөгдөж яваа юм. Түүгээр ч барахгүй Үндэсвний номын сан, Хүүхдийн урлан бүтээх төвийн барилгуудыг Дүрслэх урлагийн академид нийлүүлж, цогцолбор сургууль болгоно хэмээн том, том ярьж явдаг аж. Туурга тусгаар байгууллагыг дур мэдэн нийлүүлэхээр ярьж явааг эдгээр байгууллагуудын удирдлагууд эртхэн мэдээд авахад илүүдэхгүй болов уу. Үнэндээ академи гэдэг мэдлэг боловсролын уурхай болохоос мэлийсэн том байшин барилга огт биш ээ. АСЕМ-ийн мөнгийг сая саяар нь залгисан Х.Дамдинсүрэн академийг “идэхээр” улайрч явааг хаа хаанаа анхаарч, сэрэмжлэхгүй бол хэдэн жилийн дараа академи ч үгүй, ажил ч үгүй болох вий дээ, уран бүтээлчид минь. Х.Дамдинсүрэнгийн төрийн мөнгийг тэрбумаар нь идэж уудаг шунал тачаал хаа хүрч зогсохыг бид таашгүй.
