Баянзүрх дүүргийн Засаг дарга Д.Пүрэвдаваатай холбоотой гомдол, шүүмж сүүлийн үед иргэдийн дунд нэлээд яригдах боллоо. Тэрбээр тус дүүргийн АН-ын даргаар давхар ажиллаж байгаа. Түүнтэй намын гишүүд нь ч зарга үүсгэжээ. Энэ талаар Баянзүрх дүүргийн АН-аас дүүргийн ИТХ-д сонгогдсон Ш.Буянжаргал ингэж ярьж байна.   

-Баянзүрх дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын төлөөлөгчдийн урамшууллын мөнгө буруу гараар ороод алга болчихсон юм уу?

-Энд төсвийн тухай хууль зөрчигдөөд байгаа юм. 2013 оны орон нутгийн төсөвт иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын төөлөгчдийн урамшууллын  мөнгийг улиралд 2.5 сая төгрөг байхаар тооцож баталсан. Баянзүрх дүүргийн АН-ын  бүлгийн хурал тухайн үед Засаг даргын Тамгын газрын “Соёмбо танхимд болсон.  Энэ хурал дээр урамшууллын мөнгийг намд хандивлах шийдвэрийг     Д.Пүрэвдаваа шууд гаргасан. Урамшууллын мөнгийг намд хандивлах тухай нэг ч гишүүн санал гаргаагүй байлаа. Өөрөөр хэлбэл, төлөөлөгч гишүүд нь зөвшөөрөөгүй байхад ийм шийдвэр дур мэдэн гаргаснаас болоод маргаан үүссэн юм. Ингэж шийдэх болсон үндэслэл, шалтгааныг асуухад тэр орон нутгийн сонгуулийн штабаас гаргасан нэгэн амлалтын талаарх шийдвэрийг  хэлж байлаа.

-Тэр нь ямар амлалт юм бэ?

-Дүүргийн АН-ын сонгуулийн штабаас тэр үед шийдвэрлэхдээ “Орон нутгийн сонгуулиар АН-ын төлөө санал өгсөн хүн бүрийг 10 мянган төгрөгөөр шагнана”  гэжээ. Тэгээд үүнийгээ биелүүлэхийн тулд төлөөлөгчдийн урамшууллын мөнгийг намдаа хандив нэрээр авч л дээ.  Ухаандаа сонгогчдын саналыг худалдаж авах үйлдэл болсон байна. Энэ бол төр, засгийн эрх мэдлийг хууль бусаар авах гэсэн маш ноцтой асуудал. Ингээд төлөөлөгчдийнхөө төсөвд суулгаж орж ирсэн мөнгийг хурааж авсан. Орон нутгийн сонгуульд нэр дэвшигч бүр 10 сая төгрөгийн дэнчин тавьж оролцсон юм.

-Та ч бас ийм дэнчин тавьсан уу?

-Үгүй. Б.Цэвэлбазар бид хоёрын зардлыг намаас даасан. Учир нь зарим тойрогт нэр дэвшигч олдохгүй байсан болохоор бид хоёрын зардлыг намаас гаргахаар болсон юм. Үүнтэй холбоотойгоор би юу хэлэх гээд байна гэхээр магадгүй бусад нэр дэвшигчдийн бүх зардлыг  даасан юм шиг байгаа юм. Мөнгөтэй хүн эрх мэдэлд хүрэх арга зам иймэрхүү л болчихоод байгаа шүү дээ. 

-Төлөөлөгчдийн урамшууллын мөнгө ингээд нам руу чинь хандив болоод явчихдаг юм байж. Гэхдээ танай намын данс руу мөнгө орсон юм уу. Хувь хүн авсан гэдэг мэдээлэл бас байгаа шүү дээ. Энэ үнэн үү? 

-Бид энэ суудлаар АТГ-т газарт хандаж үзсэн. Д.Пүрэвдаваа гэдэг хүн эрх мэдэл, албан тушаалаа ашиглан төсвийн мөнгөөр намаа санхүүжүүллээ гэдгийг хөндөж тавьсан юм. Гэтэл АТГ-ынхан эрүүгийн хуулийн татвараас зайлсхийсэн байж болзошгүй гэсэн зүйлчиллээр авч үзээд “нотлогдсонгүй” гээд хэрэгсэхгүй болгосон. Гэхдээ энд нэг зүйлийг тодруулж хэлэх хэрэгтэй.

-Юуг тэр вэ?

-АТГ-аас харъяаллын дагуу дүүргийн прокурорт шилжүүллээ гэсэн бичиг надад өгсөн юм. Гэтэл тийм бичиг авснаас хойш хоёр сар гаруй тавьсан асуудал маань таг чиг болчихсон. Тэгэхээр нь Д.Дорлигжав гуайг Ерөнхий прокурор байх үед түүнтэй уулзаж асуусан чинь  “Наад мөнгө чинь төрөөс олгосон хувь хүний мөнгө. Тиймээс ийм мөнгөөр намыг санхүүжүүлж болохгүй. Энэ асуудлаараа та нар надад өргөдөл гаргаж болно. Гэхдээ хоног хугацаа нь өнгөрчихөж байгаа юм шиг байна” гэсэн. Үнэхээр тийм байсан. Аль хэдийнээ хэргийг хаачихсан байсан. Прокурорыг хардах юм алга л даа, гол нь АТГ-ын П.Алтанцоож гэдэг нөхрийн гаргасан  “татвараас зайлсхийсэн байж болзошгүй” гэдэг үндэслэлд би эргэлзэж байгаа юм. Татвартай холбож шалгахад мэдээж ямар нэг зөрчил харагдахгүй. Ингээд үндсэндээ 31 төлөөлөгчийн 139 сая 500 мянган төгрөгийг намд хандивлах нэрээр Д.Пүрэвдаваа өөрөө авчихлаа. Хувьдаа авсан нь тодорхой байгаа.  

-Хувьдаа авсныг юугаар нотлох вэ?

-Баримт бий. Намын бүлгийн дарга Ж.Энхтөр, няраваар ажиллаж байсан Мөнхзаяа гэдэг хүмүүсийн шүүхэд өгсөн мэдүүлэгт энэ тухай тодорхой байгаа. Тэд 31 төлөөлөгчийн мөнгийг хувийн данс руу хийгээд бэлнээр гаргаж авсан.  

-Төсвийн хөрөнгийг хууль бусаар ашигласан гэдэг үндэслэлээр яагаад шалгаагүй юм бол? 

-Төсвийн тухай хуулийн 42.7-д маш тодорхой заагаад өгчихсөн байгаа, яаж төсөвөө зарцуулахыг.  Улс төрийн намын тухай хуулийн 18.1, 18.2-т  намын хандивын хэмжээ бий. Хувь хүн нэг сая төгрөг, аж ахуйн нэгж 10 сая төгрөг хандивлаж болно гэсэн заалттай. Үүнийг зөрчиж байна. Нөгөөтэйгүүр, төлөөлөгчийн урамшууллын мөнгийг тухайн төлөөлөгч өөрөө зөвшөөрөөгүй бол хааш нь ч шилжүүлж болохгүй. 2013 он эхний хоёр улирлын мөнгийг Д.Пүрэвдаваа дээрэмдэж авсаны  дараа бид хэл ам хийсний үр дүнд дараагийн улирлын мөнгүүдийг бид өөрийн гар дээр авдаг болсон. Бидний данс руу мөнгө орж ирсний маргаашаас нь харин дүүргийн АН-ын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Ш.Ганчимэг утасдаж “Мөнгө дансанд чинь орчлоо, одоо намдаа хандивлаарай” гэдэг болсон. Бид өгдөггүй байсан. Гэтэл Ш.Ганчимэг бүлгийн хурал дээр “Тодорхой нэр бүхий гишүүд урамшууллын мөнгөний талаар асуудал гаргаад байгаа учраас энэ мөнгийг төсвийн тодотголоор  хасна” гэсэн. Ингээд 2014 оны 7 сард хуралдсан ИТХ-аар төсвийн тодотгол хийхдээ урамшууллын мөнгийг хассан. Үүнийгээ нийтэд сурталчилахдаа төлөөлөгчид сайн дураар урамшууллын мөнгөнөөс татгалзсан гэдэг. Урамшууллын мөнгө бол төлөөлөгчид бидний сонсогчидтойгоо ажиллахад зарцуулах мөнгө юм шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл, төлөөлөгчдийн ажлын батлагаа юм. Гэтэл нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын төлөөллүүд иргэдтэйгээ ажиллах батлагааг  ингэж хассан нь эрүүл бус үзэгдэл. Орон нутгийн энэ парламент  аж ахуйн нэгжийн ажил хийж, төлөөлөгчдийн урамшууллын мөнгөөр иргэний танхим  гэгчийг тохижуулж, Д.Пүрэвдаваа нар өөрсдийгөө төрийн мөнгөөр рекламдаж байна. Бид түүний ийм хууль бус үйлдлүүдийн талаар хотын захирагч Э.Бат-Үүлд хандахад тэр “Та нар энэ асуудлаа хуулийн дагуу шийдүүл” гэсэн зарчмын байр сууриа илэрхийлсэнд маш их баярласан. Тэр намын эрх ашгаа урьтал болгоогүй юм шүү.

-Та нар захиргааны хэргийн шүүхэд хандаж үзсэн үү?

-Шүүхийнхэн эрх мэдэлтэй, мөнгөтэй хүнд үйлчилдэг гэж яриад байдгийг би харин биеэр үзлээ шүү дээ. Шүүхийн шийдвэр бидний эсрэг гарсан. Шүүхийн тогтоол уншсан тэр мөчөөс хүчин төгөлдөр болдог хуультай. Тогтоол долоо хоногийн дотор бичигдэж, 14 хоногийн дотор тухайн хүндээ гардуулж өгсөн байх учиртай. Харамсалтай нь энэ бүхэн хэрэгжээгүй. Шүүхийн тогтоол бичигдэж ирэхгүй саатсаар бүтэн нэг сар нэг хоногийн дараа над дээр ирсэн. Ингэж миний давж заалдах эрхэнд халдаж байгаа юм.  Шүүгч миний эрхэд ингэж халдсан. Тиймээс би шүүхийн ёс зүйн хороонд хандаж байгаа. Ер нь иргэд бид төр засгийн бүх үйл ажиллагаанд хяналтаа тавьж байхгүй бол болохгүй. Иргэний хяналтгүй бол манай дүүргийн Засаг дарга Д.Пүрэвдаваа шиг нөхөд юу ч хийж мэдэх юм байна.  Д.Пүрэвдаваа өнгөрсөн онд Татварын хэлтсийн дарга Ц.Сайнбуянтай үр дүнгийн гэрээ байгуулж, татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс 1 тэрбум 134 сая төгрөгөөр өөрсдийгөө шагнасан асуудлыг би АТГ-аар шалгуулна. Ц.Сайнбуян өөрийгөө 268 сая төгрөгөөр шагнасан. Ингэж өөрийгөө шагнаж байгаа хүн чинь энэ мөнгөө гаргуулж авахын тулд Д.Пүрэвдавааг үүнийхээ тал хувиар хахуульдсан байж таарна. Ингэж би хардах эрхтэй.  Ц.Сайнбуян 2013 оны хавар татварын хэлтсийн дарга болсон. Ганцхан жил ажиллаад өөрийгөө ийм их хэмжээний мөнгөөр шагнасан байна.

-Татвараас завшсан  энэ мөнгө эргэн төлөгдөх боломжгүй юү?

-Шүүхийн шийдвэр гарахаас нааш эргэн төлөгдөх боломжгүй. Ямартай ч би татварын энэ асуудлыг нийгмийн өмнө дахин босгож тавина. Ингэхдээ Д.Пүрэвдаваад ч бас  давхар хариуцлага үүрүүлнэ. Яагаад гэвэл Татварын хэлтсийн даргатайгаа хуйвалдсан  гэж үзэх үндэслэлтэй. Тэд төсвийн бүрдүүлэлтийг тооцоолж, тэндээс яаж мөнгө гаргаж авахаа мэдэж байсан байж таарна.

-Төлөөлөгчдийн урамшууллын мөнгөний зарцуулалтыг аудитын газараас шалгадаггүй юм уу?

-Би Үндэсний аудитын газарт хандаж байна. Тэнд шалгах ёстой. Д.Пүрэвдаваа шүүхэд гаргасан тайлбартаа төлөөлөгчдийн урамшууллын мөнгийг намд хандив болгож авсаныгаа намын дотоод дүрмийн дагуу шийдсэн зүйл гэсэн байна лээ. Гэтэл манай намын дүрэмд тийм юм байхгүй.  Тиймээс би мөн АН-ын Хяналтын Ерөнхий хороонд гомдол гаргаж  байгаа. Д.Пүрэвдаваагийн яриад байгаа шиг төрөөс олгосон мөнгийг намдаа хандив нэрээр авч болох тухай заалт намын дүрэмд байна уу, үгүй юү гэдгийг ХЕХ-оос асуух хэрэгтэй болж байна.  Ер нь Д.Пүрэвдааа дүүргийн АН-ыг хувийн компани шигээ үзэж, дүрэм бусаар аашлах нь хэрээс хэтэрч байгаа.  Өнгөрсөн дөрвөн жилд  нэг ч удаа намын хорооныхоо хурлыг хийсэнгүй. Нөгөөтэйгүүр, манай намын дүрмээр бол намын дарга дөрвөн жил ажиллаад нэг бол бууна, эсвэл даргын ажилдаа улиран сонгогдоно. Үүнийг намын хорооны бүх гишүүдийн хурал шийднэ. Гэтэл Д.Пүрэвдаваа өнөөдөр 6 дахь жилдээ ажиллаж байна. 2012 оны хавар уг нь түүний тайланг хэлэлцээд даргаар үлдээх эсэхийг шийдэх ёстой байлаа. Гэвч дүрмийн ийм  заалтыг зөрчөөд тэр хоёр жил гаруй хугацаанд өөрөө өөрийгөө намын дарга хэвээр үлдээгээд явж байна. Улс төрийн намын төлөвшил ийм л хэмжээнд байгаа юм.

-Танай дүүргийн АН-ын хорооны нөхөн сонгууль хүчингүй болсон гэл  үү?

-Тийм ээ. Гишүүд маань гомдол гаргаад Нийслэлийн АН-аас сонгуулийн дүнг хүчингүй болгосон. Дахин сонгууль явуулаагүй байгаа.

Б.Отгонбаяр 

Эх сурвалж: Tumen.mn