Улс орны эдийн засаг хүндрэлтэй байна. Өнгөрсөн хугацаанд хэрэгжүүлсэн эрх баригчдын буруу, алдаатай, тооцоо судалгаагүй бодлогын горыгнийтээрээамсчбуйг учир мэдэх эрхмүүд сануулж байна. Төсвийн орлого бүрдэхгүй, 850 тэрбумаар тасраад байгаа нь эрх баригчдын толгойны өвчин боллоо. Үүнтэй зэрэгцээд төрийн албан хаагчдын цалин хөлсийг 25 хувиар бууруулна гэсэн мессэж ч гадуур тархжээ. Энэ бүхнийг урьдчилан харж байсан эрх баригчид төрийн өмчийн объектуудыг хувьчилж төсвийн цоорхойг нөхөх аргад ихээхэн найдвар тавьж буй бололтой. Тодруулбал, УИХ чиглэл өгч, Засгийн газраас баталсны дагуу 2015-2016 оны хувьчлалаас олон тэрбум төгрөг олох боломжтой гэж үзсэн.
Энэ жил төсвийнхөө цоор- хойг хувьчлалаар нөхлөө гэхэд ирэх жилээс гаднаас авсан бондуудын эргэн төлөлтийг яах гэж байгаа нь ойлгомжгүй үлдэж байна. Өмч хувьчлалын тухайд хуучраагүй гашуун түүх, сургамж бий. Цэнхэр ягаан тасалбараас эхлэлтэй өмч хувьчлалын талаарх шүүмжлэл өнөө ч мартагдаагүй. 1996-2000 онд засгийн эрх барьсан үедээ АН их хувьчлал явуулж, төрийн өмчийн олон аж ахуйн нэгж, объектыг өөрсдийн болгосон.
ХОЁРДУГААР ЭЭЛЖИЙНХЭН ХООЛОНДОО БУЮУ СОНГУУЛИЙН ӨМНӨХ ИХ ХУВЬЧЛАЛ ЭНЭ БАЙВ
Энэ зунжин төр засгаараа тоглож хоёр ч удаа ээлжит бус чуулган зарласан эрх баригчид эдийн засаг элгээрээ хэвтсэнийг саяхнаас л анзаарч буй бололтой. Эрх баригчдын хоёр, гуравдугаар ээлжийнхэн хоолондоо орж буй энэ үетэй 2015-2016 онд явуулах их хувьчлал давхцаж байна. Тодруулбал, өнгөрсөн сард Засгийн газраас баталсан 70 дугаар тогтоолоор “2015-2016 онд хувьчлах, өөрчлөн байгуулах төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн жагсаалт”-ыг батал- сан. Сонгуулийн өмнөх их хувьчлал гэдэг утгаараа энэ асуудалд нийтээрээ анхаарал хандуулах нь зүйн хэрэг.
АН засгийн эрх барьж байх энэ үед төрийн өмчийн 10, төрийн өмчийн оролцоотой тав, нийт 15 объектын төрийн эзэмшлийн хувьцааг бүхэлд нь буюу тодорхой хувийг хувьчлахаар болоод байна. Түүгээр ч зогсохгүй Дулааны цахилгаан станц II, III, IV, Дар- ханы болон Эрдэнэтийн ду- лааны цахилгаан станцын нийт хувьцааны 70 хувийг, “Багануур”, “Шивээ-Овоо” ХК- ийн нийт хувьцааны 51 хувийг, Хөдөө аж ахуйн биржийн нийт хувьцааны 34 хувийг тус тус төр эзэмших аж. Цаашлаад “Оргил” рашаан сувилал, “Хөтөлийн цемент шохой” ТӨХК-ийг 100 хувь, Кино урлагийн дээд сургууль, “Авто импекс” ХК-ийн одоо байгаа төрийн эзэмшлийн хувьцааг хувьчлах юм байна.
Хувьчилсан объектуудыг хэрхэн өөрчлөхийг жишээ- лэн дурдвал “Эрдэнэс Таван- толгой” ХК-ийн иргэд, аж ахуйн нэгжид эзэмшүүлсэн хувьцааны тоо хэмжээ, бүрт- гэлийг холбогдох хууль бо- лон УИХ, Засгийн газрын шийдвэрүүдэд нийцүүлэн цэгцэлж, хувьцааг нийтэд санал болгон арилжаалах бол “Монгол шуудан” төрийн өмчит ХК-ийн нийт хувьцааны 34 хувьтай тэнцэх хэмжээнд нэмэлт хувьцаа гарган Мон- голын хөрөнгийн биржээр арилжиж, орлогыг компанийн үйл ажиллагааг сайжруулах эх үүсвэр болгон ашиглана гэжээ. Тус компани нь 100 хувь төрийн өмчид байдаг бөгөөд одоо 34 хувийг зарж, борлуулна гэсэн үг. Тэгвэл “Монголын цахилгаан холбоо” ХК-ийн төрийн эзэмшлийн хувьцааг Солонгосын талд худалдан авахыг санал бол- гож, татгалзсан тохиолдолд хөрөнгийн зах зээлд нийтэд худалдахаар төлөвлөжээ. УИХ-ын сонгуулийн өмнө цөөнгүй объектыг хувьд шил- жүүлэх шийдвэрийн зах зу- хаас танилцуулахад ийм байна. Харин хэн гэдэг эрх мэдэлтнүүд хувааж авах нь дараагийн асуудал болсон.
НИЙГМИЙН САЛБАРЫН ХУВЬЧЛАЛ ЯАГААД “МУЛТРАВ”
Ингэж асуух хүн олон буй. Иргэд бидний өдөр тутмын амьдрал энэ салбартай хол- богддог учраас хувьчилна гэдэгтэй санал нийлэх хүн цөөн биз. Энэ жилийн хувьд хувьчлалыг маш өргөн хүрээг хамруулахаартөлөвлөсөнбай- лаа. Учир нь Засгийн газраас энэ онд хувьчлах объектын жагсаалтыг оруулж ирэхдээ, МУИС, ШУТИС, МУБИС, ЭМШУИС, ХААИС /хуучин нэршлээр/ зэрэг томоохон их, дээд сургууль төдийгүй 1, 2, 3 дугаар эмнэлэг, Халдварт, Хавдар судлалын үндэсний төв зэрэг улсын эмнэлгүүдийг хувьчлах санал оруулж ирсэн. Өөрөөр хэлбэл, энэ салбар хувьд очвол иргэн та бид эрүүл мэндийн үйлчилгээ авахдаа эсвэл боловсрол эзэмшихдээ хэн нэгний харцаар хөдөлж, түүнээс бүрэн хараат болно гэсэн үг. “Юмтай хүн лаагаа иднэ үү, луувангаа иднэ үү” гэдэгчлэн нийгмийн салбарын хувьчлалаас үүдсэн ачаалал иргэдийн нуруун дээр л ирнэ. Нийгмийн салбарт учирч болох ийм эрсдэлийг Ардын намынхан байнга сануулсны хүчинд хувьчлал хийхийг зог- соосон. Мөн “Хөрөнгийн бирж”, “Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сан”, “Мэдээлэл холбооны сүлжээ” зэрэг улс орны суурь дэд бүтэц болсон объектуудыг хувьчилж болохгүй гэсэн МАН- ын бүлгийн санаачилга ч УИХ-ын гишүүдийн олонхийн дэмжлэг авсан юм.
НИЙСЛЭЛ ГУРВАН ЖИЛД 30 ГАРУЙ ОБЪЕКТЫГ ХУВЬЧЛАВ
Нийслэлийн өмчийг хувьчлах ажил шүүмжлэл, маргааны бай болсоор байна. Нийслэл хотдоо ганцхан бай- даг Гэрлэх ёслолын ордныг “ашиггүй ажиллалаа” гэсэн шалтгаанаар хувьчлах сана- лыг гаргасан ч олон нийтийн эсэргүүцэлтэй тулгарснаар хувьчлах жагсаалтаас хасаг- даж байв. 2013 онд л гэхэд “Улаанбаатар даатгал” компа- ни болон “Улаанбаатар радио”-гийн эзэмшиж буй, “Наранбулаг”, “Бадрал” компа- нийн түрээсээр эзэмшиж бай- сан байруудыг хувьчлах аж ахуйн нэгж, байгууллагын жагсаалтад багтаасан. Ха- рин өнгөрсөн онд хуулийн этгээд хоёр, эд хөрөнгө та- выг хувьчилжээ. Ингээд ч хувьчлал дууссангүй, энэ онд Булган аймгийн Хангал сумын “Үртсэн шахмал түлшний үйлдвэр” болон Багахангай дүүргийн мах боловсруулах үйлдвэрийн Цант дахь мал баазын цогцолбор зэрэг дөр- вөн объектыг хувьчилсан. Мөн энэ оныхоо гуравдугаар сарын 23-нд хувьчлах жаг- саалтад нэмэлт өөрчлөлт оруулснаар нийт 19 объектыг хувьчлахаар баталсан юм. Ингэснээр нийслэлийн Засаг дарга Э.Бат-Үүл гуравхан жилийн хугацаанд нийслэлийн хэмжээн дэх 30-аад объектыг хувьчилж байгаа аж.
Эдийн засаг амаргүй үед эд хөрөнгө, өмчийн үнэ унадаг. Үнэгүйдүүлэх замаар төрийн өмчийг хувьд шилжүүлэх нь яавч эвлэрч болохгүй зүйл. Ямартай ч ийм хар дагуулсаар сонгуулийнөмнөхөнөмч хувьч- лалын дахин нэг давалгаа удахгүй эхлэх гэж байна.
М.Өнөржаргал
