УИХ-д Хэвлэлийн эрх чөлөөний лобби бүлэг байгуулагдаж буй сурагтай. Энэ бүлэг Эрүүгийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл санаачлах бөгөөд уг хуулийн төслийн гол агуулга нь үзэл бодлоо илэрхийлэхдээ улс төрд нөлөө бүхий этгээдийг албаны бүрэн эрхээ хэрэгжүүлсэнтэй холбогдуулж хардсан, сэрдсэн бол үүнийг гэмт хэрэг үйлдсэнд тооцохгүй гэсэн тайлбартай юм. Улстөрч, төрийн өндөр албан тушаалтны ажлыг нь, хийсэн үйлдлийг нь иргэд, сэтгүүлчид шүүмжлэнгүүт “Гүтгэлээ” хэмээн цагдаад өгч, шүүхэд гомдол гаргачихдаг байсан бол уг хуулийн төсөл батлагдсанаар илт худал мэдээлэл тараасан тохиолдолд өндөр албан тушаалтан иргэний журмаар шүүхэд хандах эрх нь нээлттэй үлдэх юм байна. Ийм өөрчлөлт оруулах гэж байгаа нь туйлын зөв. Яагаад гэвэл, өндөр ёс суртахуунтай, ёс зүйтэй, шүүмжлэлийг тэвчих, хүлцэх зэрэг нарийн шаардлагыг хангаж, маш олон шалгуурт тэнцсэн хүн төрийн нөлөө бүхий албан тушаалд очдог байх ёстой л доо.

Ёс суртахуунаар ганхашгүй байх нь тухайн албан тушаалтныг хууль бус зүйлтэй эвлэрүүлдэггүй сайн талтай. Өндөр ёс суртахуунтай хүмүүс магтаал, шүүмжлэлийн аль алинд хөл алдахааргүй хэмжээнд сэтгэлээ боловсруулсан байдаг. Тиймээс нөлөө бүхий албан тушаалтнууд өөрийг нь шүүмжлэхэд бат бөх хана хэрэм мэт тоохгүй байх ёстой. Тийм ч байх үүрэгтэй. Учир нь төрийн өндөр албан тушаалтнууд бүгд ард түмний хяналтад байдаг. Ард түмнийхээ хяналтад байхыг зөвшөөрсөн учраас тэр суудалд суусан гэж үзнэ л дээ. Шүүмжлэлийг эс тоож, хүлээн зөвшөөрнө гэдэг бол маш том ёс зүй юм. Угтаа “Чамайг ард түмэн, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл яаж ч шүүмжилсэн уурлахгүй юм байгаа биз дээ” гэж амыг нь асууж байж тэр суудалд аваачсан гэж бодоорой.

Мэдээж ард түмэн хяналтаа тавихдаа алдаж, онож магад. Ард түмэн болон тэднийг төлөөлсөн сэтгүүлчид хардах хэрэгтэй. Ийм эрх нь байдаг учир шүүмжлэх ч ёстой. Төрийн өндөр албан тушаалтан шүүмжлүүллээ гэхэд шууд шүүхэд гомдол гаргах биш, харин тайлбараа тавьчихаад ажлаа цааш үргэлжлүүлж байх тийм хэв маягт орохыг цаг үе нь шаардаж байна. Ард түмэн гурван саяулаа ирээд төрийн өндөр албан тушаалтнуудаас асуулт асуух боломжгүй учир өөрсдийгөө төлөөлүүлж сэтгүүлчдийг “илгээдэг”. Тэглээ ч бид төлөөллийн ардчилал дотор амьдарч байгаа гэдгийг үргэлж сана.

Монголын төрд өндөр албан тушаал хашиж буй хүн ардчиллыг хамгаалах эрхэм үүрэгтэй. Бид хүнлэг энэрэнгүй, ардчилсан нийгэм байгуулж байгаа учир энэ нийгмээ хамгаалах нь төрийн өндөр албан тушаалтнуудын чухал үүрэгт тооцогдоно шүү. Мөн ардчиллын амин сүнс нь хэвлэлийн эрх чөлөө байдаг. Тийм ч учраас үүнийг ч бас хамгаалах үүрэгтэй. Гэтэл төрийн өндөр албан тушаалтнууд хэвлэлийн эрх чөлөөг уландаа гишгээд хэдэн сэтгүүлчийг шоронд барьж өгөөд байвал ямар юмных нь хэвлэлийн эрх чөлөө байх вэ дээ.

Монголын ардчиллын эцгүүд үүнийг байнга хэлсээр, сануулсаар, биеэрээ үлгэрлэсээр яваа. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдорж “Миний тухай юу ч бичиж болно. Би та нарыг шүүхэд өгөхгүй” гэсэн бол Улсын баатар Э.Бат-Үүл “Намайг шүүмжилж буйд чинь дургүй хүрч байна. Хэдийгээр миний дургүй хүрч байгаа ч чамайг ийм байлгахын төлөө би энэ насаараа тэмцэж байна” гэж хэлсэн. Хэвлэлийн эрх чөлөөг ардчилагчид, ардчилсан орны сэхээтнүүд хэрхэн дээдэлдгийг үүнээс харж болж байна.

Тэгвэл сүүлийн үед Монгол төрийн өндөр албан тушаалтнууд сэтгүүлчдийг толгой дараалан шүүхэд өгдөг болов. Өөрсдийг нь шүүмжилсэн ганц үг хэлэхэд л “Намайг гүтгэчихлээ” гээд шүүх, цагдаагаар сүрдүүлж, зоригийг нь мохоодог “заншилтай” болчихсон доо. Уг нь төрийн эрх барьж буй нам нь “Хэвлэлийн эрх чөлөөг дээдэлж, ардчиллыг хамгаална шүү” гэж төрийн бүхий л шатанд ажиллаж буй албан хаагчдаасаа эхлүүлээд төрийн өндөр албан тушаалтнууддаа цаг ямагт сануулж, уриалж байх ёстой юм. Гэтэл эрх барьж буй МАН сэтгүүлчдийг бүгдийг нь хавтгайгаар нь шүүхэд өгөх ажил хийж байгаа нь олон жишээгээр харагдаж байна. Сүүлийн хоёр жилд шүүх, цагдаагийн хаалга татсан сэтгүүлчдийн тоо огцом өсч, сэтгүүлчдээр цагдаагийн үүд сахиулж, үндсэн ажлыг нь хийлгэхээ байсныг бүгд харж байна.

Хэвлэлийн эрх чөлөөг хамгаалах нь ямар ач тустай гэдгийг нүдэн дээр чинь Өмнөд Монголд өрнөж буй “Эх хэлээ аваръя” хөдөлгөөн харуулж байна. Монголын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд, "Өдрийн сонин" өмнөд монголчуудыг өмгөөлж дуугараагүй бол бодит үнэнийг дэлхий мэдэхгүй өнгөрөх байлаа. Хэрэвзээ Монголын хэвлэл мэдээлэл ажиллаагүй бол өмнөд монголчууд өдийд Шинжааны уйгарууд шиг хонхортоо шоронд ороод дуусах байв. Ардчилалтай орны хэвлэл мэдээллийн дуу хоолой дэлхий нийтэд хүрч чадаж байгаа биз дээ. Харсан биз дээ, та нар. Өчигдөр 17 цагийн үед Өмнөд Монголоос ирүүлсэн мэдээгээр Хятадын эрх баригчид Өмнөд Монголд “Хос хэлний бодлого” явуулж буй бүрэлдэхүүнээ “Та нар ажлаа аятайхан, чимээгүйхэн шиг явуулж чадсангүй юу. Бүдүүлэг, түрэмгийлж ажилласнаас болж наад асуудал чинь савнаасаа хальж, олон улсын анхааралд өртчихлөө. Улсын нэр хүндэд муугаар нөлөөлчихлөө” гэж ширүүхэн донгоджээ. Үүний дараа “Хос хэлний бодлого” явуулж буй Хятадын Засгийн газрын даалгавартай ажлын хэсгийнхэн Өмнөд Монголын Багшийн их сургууль, монгол хэлний томоохон эрдэмтэн, профессоруудыг уулзалтад урьж “Одоо хэдүүлээ яаж хамтарч ажиллах уу, айн?” гэж аядуу дуугаар ярьж, эвлэх гэж үзэж байгаа юм байна. Энэ бол хэвлэлийн эрх чөлөөгөө эдэлж, Монгол Улсын хэвлэл тэдний өмнөөс хоолойг нь дэлхийд хүргэсний ач тус. Хэвлэл мэдээлэл эрх чөлөөтэй байх нь ийм сайхан.

Магадгүй МАН дөрөвхөн жилийн дараа сөрөг хүчин болохыг хэн байг гэх юм бэ. Тэр үед шүүмжилсэн болгоныг шоронд хийгээд байвал сөрөг хүчнийхэнд ямар санагдах бол гэж эрэгцүүлж үзээрэй дээ. Дуугарсан болгоны амыг шүүх, цагдаагаар бариулаад байвал дарангуйлал гэдэг юм чинь болдог юм байгаа биз дээ. Ардчилал бол Монгол Улсын баталгаа. Тиймээс аль ч нам эрх барьсан бай ардчиллыг ямагт хамгаалж, эрхэмлэж байх ёстой. Хар л даа, төрийн эрх нэг хүний гарт орчихвол яаж баларч байгааг стан орнууд болон хойд, урд хөршүүд яруу тодоор үзүүлж байна.

Ардчилсан оронд хэвлэлийн эрх чөлөө байх ёстой. Төрийн албан тушаалтнуудыг шүүмжилсэн сэтгүүлч шоронд явах ёсгүй. Бурангуй үзлээсээ ухарч “Үзэл бодлоо илэрхийлэхдээ улс төрд нөлөө бүхий этгээдийг албаны бүрэн эрхээ хэрэгжүүлсэнтэй холбогдуулж хардсан, сэрдсэн бол үүнийг гэмт хэрэг үйлдсэнд тооцохгүй” гэж Эрүүгийн хуульд тусгавал та нарт зориулж “Браво!” гэж чангаас чанга алга ташина аа.

Өдрийн сонин