Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын ээлжит сонгууль хэдхэн хоногийн дараа болох гэж байна. Энэ удаагийн сонгууль тусдаа бие даасан хуулиар зохицуулагдаж байгаа гэдгээрээ онцлог юм.
Орон нутгийн сонгуулийн санал хураалт 2020 оны аравдугаар сарын 15-ны Пүрэв гарагт болох бөгөөд СЕХ-ноос өгсөн мэдээллээр ИТХ-ын сонгуулийн 8,169 суудлын төлөө 17,161 хүн өрсөлдөх гэж байна.
Харин сонгогчид иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын эрх хэмжээ, үйл ажиллагааны зарчмыг тэр бүр мэддэггүй учраас орон нутгийн сонгуульд төдийлөн ач холбогдол өгдөггүй. Тэгвэл хуульд заасан ИТХ-ын эрх хэмжээ, түүнээс гаргадаг шийдвэрийн талаар танилцуулъя.
Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлттэй уялдуулан Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг УИХ-д өргөн барьсан бөгөөд хэлэлцүүлгийн шатанд байгаа юм.
Харин өдгөө мөрдөгдөж буй Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн тухай хууль дахь сум, дүүрэг, аймаг, нийслэлийн Хурлын бүрэн эрхтэй холбоотой зарим онцлох заалтыг танилцуулж байна.
Сум, дүүргийн Хурлын бүрэн эрх
- Засаг даргыг томилуулах, чөлөөлөх болон огцруулах санал гаргаж аймаг, нийслэлийн Засаг даргад уламжлах;
- Засаг даргын өргөн мэдүүлснээр сум, дүүргийн төсвийг хэлэлцэж батлах, түүнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, төсвийн гүйцэтгэлийн тайланг батлах;
- тухайн орон нутгийн өмчит үйлдвэрийн газрын үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүн, үзүүлж буй үйлчилгээний үнэ тариф үндэслэлтэй эсэхийг хянах, журам тогтоох;
- хуульд заасан хязгаар, шаардлагад нийцүүлэн орон нутгийн зарим татвар, төлбөр, хураамжийн хувь хэмжээг тогтоох;
- нутаг дэвсгэрийнхээ тодорхой хэсгийг орон нутгийн тусгай хамгаалалтад авах тухай Засаг даргын саналыг хэлэлцэн шийдвэрлэх;
- орон нутгийн нийтийн зориулалттай өмчид хамаарах эд хөрөнгийн жагсаалтыг батлах, хууль тогтоомжид заасан журмын дагуу түүнийг эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах;
- орон нутгийн нийтийн зориулалттай өмчлөлийн зүйлсийг хуульд заасан нөхцөл, журмын дагуу иргэн /Монгол Улсын иргэн, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн/, орон нутгийн бусад өмчийн хуулийн этгээдэд эзэмшүүлэх, ашиглуулах;
- орон нутгийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгжийн эд хөрөнгө, хувьцааны өөрт ногдох хувийг тодорхойлох, түүнчлэн тухайн орон нутгийн төсвийн хөрөнгө, бэлтгэл нөөц, бусад үл хөдлөх, хөдлөх эд хөрөнгийг эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах журмыг хууль тогтоомжид нийцүүлэн тогтоох;
Аймаг, нийслэлийн Хурлын төлөөлөгчийн бүрэн эрх
Аймаг, нийслэлийн Хурлын төлөөлөгчийн бүрэн эрхэд дээр дурдсан сум, дүүргийн Хурлын төлөөлөгчийн эрхүүд бүгд хамаарна.Түүнээс гадна:
- төрийн дээд шагналд тодорхойлох;
- олон нийтийн үүсгэл санаачилгыг хөгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх, тухайн нутаг дэвсгэр дэх төрийн бус байгууллага, сүм хийдтэй харилцах;
- гудамж талбайд нэр өгөх, нэрэмжит болгох, хөшөө дурсгалын цогцолбор байгуулах, нэрэмжит шагнал бий болгох, түүх, соёлын дурсгалт, үнэт зүйлсийг тогтоож хамгаалалтад авах тухай шийдвэр гаргах, энэ талаар нутаг дэвсгэртээ дагаж мөрдөх журам тогтоох;
- Хурлын Тэргүүлэгчид ажлын албатай байх бөгөөд түүний орон тоо, цалингийн санг Төсвийн тухай хуулийн 10.1.2-т заасан тухайн жилийн төсвийн хязгаарт багтаан Тэргүүлэгчид өөрөө тогтоох зэрэг ажлуудыг гүйцэтгэдэг байна.
