Эдийн засаг, ДНБ-ний өсөлт буурч байна. 2011 онд 17.5 хувийн өсөлттэй байсан эдийн засаг 2014 онд 7.8 хувьд хүрэв. Үүний үндсэн шалтгааны  нэг нь уул уурхайн бүтээгдэхүүний  үнийн уналт, гадаадын  шууд хөрөнгө оруулалт огцом буурсантай холбоотой гэдгийг Сангийн сайд онцолж байна.

Монголд 4.7 тэрбум ам.долларын гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт орж байсан бол энэ үзүүлэлт өнгөрсөн жил 507  сая ам.долларт хүрчээ. Өмнөх онтой нь харьцуулбал 4.5 дахин, оргил үетэй харьцуулбал 9.3 дахин  буурсан гэсэн үг.  Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт валютын орох урсгалыг нэмэгдүүлдэг учир төлбөрийн тэнцлийн алдагдалд шууд нөлөөтэй. Энэ  утгаараа төлбөрийн тэнцлийн алдагдалд сөргөөр нөлөөлж, төгрөгийн сулрал эрчимжиж иржээ.

Эдийн засаг хүндэрсэн дараагийн шалтгаан нь төсвийн орлого, зарлагын алдаатай байдал гэдгийг Сангийн сайд мэдээллээ. Тэрбээр “Эдийн засаг хүндэрсэн нөхцөл байдлыг  бид төсөвтэй уялдуулан авч үзлээ. Орлого, зарлагын хувьд тухайн үедээ томоохон эдийн засгийн өсөлт төсөвт тэр  хэмжээний өгөөж авчрах ёстой гэж тооцсон төсвийг боловсруулж УИХ-аар баталсан. Энэ нь алдаатай байсан. Үүнээс шалтгаалаад төсвийн орлогын тасралт сүүлийн жилүүдэд давтагдсан. Төсвийн орлогын тасалдалтай холбоотойгоор төлөвлөсөн зарлага  санхүүжилтээ 100 хувь хийх бололцоо мөн хумигдсан. Ингэснээр хүнд хамааралтай урсгал зардлаа санхүүжүүлээд хөрөнгийн зардлаа хойшлуулсан үзэгдэл бий болсон. Үүнээс шалтгаалаад маш олон жил баригдаагүй дутуу объектууд их болсон. Тийм учраас төсөвт эрдсэл бий болгосон.  Өмнөх жилүүдэд  хүнсний бараа бүтээгдэхүүний үнэ ханшны өөрчлөлт инфляцид нөлөөлдөг байсан. Харин сүүлийн жилүүдэд өргөн хэрэглээний барааны үнийн өөрчлөлт инфляцид нөлөөлж эхэлсэн. Энэ нь Монгол Улс үйлдвэрлэгч биш худалдааны орон байсны илэрхийлэл болж байгаа юм. Валютын ханшны өсөлтөөс шалтгаалаад бидний хэрэглэдэг барааны үнэ ханш өслөө” гэсэн юм.

2015  оны төсвийн тодотголыг хийхдээ  нэг их наяд орчим төгрөгөөр төсвийн орлого, зарлагыг бууруулсан. Төсвийн орлогыг  520 орчим тэрбум төгрөгөөр баталсан юм. Мөн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар шинээр хийх бүтээн байгуулалтын ажлыг танаж,   өмнө нь эхэлсэн ажлуудыг дуусгах зарчим баримталсныг Сангийн сайд мэдээллээ. Гэхдээ хөрөнгө оруулалтын зардлыг бууруулснаар бүтээн байгуулалт шууд  зогсоогүй гэсэн юм. Тухайлбал   2015 онд 37 цэцэрлэгийн, 21 эмнэлгийн барилга, 15 соёлын төвийн, 7 спорын заалын, 10 дотуур байрны, 13 сургуулийн барилга тус тус  шинээр ашиглалтад орно гэх мэдээллийг өглөө. Мөн цахилгаан дамжуулах агаарын 35 киловаттын 49.5 км шугам ашиглалт орох юм байна.

Хүндрэлээс гарах арга хэмжээ авахгүй бол эдийн засгийн өсөлт 2 хувиас доошилж, ажилгүйдлийн төвшин ч 10 хувиас дээшилж, экспортын хэмжээ таван тэрбумам.доллараас доошлох  магадлалтай аж.  Төсвийн алдагдал өнөөдөр 1.2 их наяд төгрөгт хүрсэн. Энэ тоо улам нэмэгдэж болзошгүй гэсэн урьдчилсан тооцоо гарчээ.УИХ-ын намрын чуулганаар Эдийн засгийн хүндрэлээс гарах хөтөлбөрийг баталсан. Уг хөтөлбөрийн хүрээнд төсвийн зарцуулалтын үр ашгийг  дээшлүүлж, хариуцлагыг сайжруулах, халамжийн бодлогыг зөвхөн зорилтот бүлэгт нь чиглүүлэхээр  болсон байна.

Б.Баяр

Эх сурвалж: Tumen.mn