Монгол оронд цагаан морин жилийн ардчилсан хувьсгал ялсан тэр өдрөөс хойш олон нам гэдэг үгийг бид хэрэглэх болсон. Тэр цагаас хойш хорин гаруй жилийн дотор манайд чамгүй олон нам байгуулагдлаа. Гэхдээ аливаа зүйлийг туйлшруулах дуртай монголчууд сүүлийн үед намыг хэн дуртай нь байгуулаад байх шиг санагдах юм. Сонгууль дөхсөн энэ цаг үед улс төрийн хэд хэдэн хүчин мэндлэхээр бэлтгэлээ базааж байна.

Ер нь улс төрийн нам гэдэг нь хэсэг бүлэг хүмүүсийн үнэт зүйлс, үзэл бодол болон хэрэгцээ шаардлагын тусгал байдаг гэж хэлж болно. Өнөөдрийн байдлаар манайд улс төрийн хоёр том нам болон гуравдагч, дөрөвдөгч гэсэн хүчнүүд үйл ажиллагаагаа эрчимтэй явуулж байна. Эдгээрээс гадна жижиг намууд ч гэсэн үйл ажиллагаагаа идэвхитэй явуулж байгаа. Олон намтай байх нь нийгэмд мэдээллийг, байр суурийг тал бүрээс нь хүргэж байдаг. Энэ нь магадгүй давуу тал юм. Улс төрийн нам нь хэсэг бүлэг хүмүүсийн үзэл бодол, үнэт зүйлсийн хэрэгцээг тодорхойлж байдаг. Олон намтай байх нь төр, засгийн газарт нийгмийн олон бүлэглэлүүдээс санаа бодлоо тусгах гарц, боломж юм. Эдгээрийн санал бодлыг тусган баталсан хууль тогтоомжууд нь иргэдийн хууль ёсны эрх ашигт нийцэх болон дэмжигдэх илүү магадлалтай.

Анхны ардчилсан хууль болох “Улстөрийн намуудын тухай хууль”-ийг 1990 оны тавдугаар сард АИХ баталснаар шинээр улстөрийн намууд байгуулах эрхзүйн орчин бүрдсэн юм. Энэ цагаас хойш эдүгээ 30 гаруй улстөрийн нам байгуулагдсан ч улстөрийн өрсөлдөөний дунд нэгдэн нийлэх болон задрах үйл явцын дүнд одоогоор 30 орчим улс төрийн нам Монгол Улсын Дээд Шүүхэд бүртгэлтэй байна.

Сүүлийн үед хүн бүр сайхан амьдралыг мөрөөдөж, түүндээ хүрэхийн тулд бүгд намын хараат болж байна. Тэр ч бүү хэл “нам дагавал ам тосдоно” гэсэн үг ч гарчээ. Харамсалтай нь зарим тохиолдолд намын үнэт зүйлийн төлөө улс орны эрх ашгийг умартах явдал гардаг нь үнэн. Тиймээс олон намын тогтолцоо нь нэг талаараа үр дүнтэй ч гэсэн нөгөө талаараа эрсдэл дагуулж байдаг.

Улс төрийн намын санхүүжилт энэ цаг үеийн хамгийн сонирхол татсан сэдвүүдийн нэг мөн. Учир нь нам нь гишүүд дэмжигчдийн хандив тусламжийн мөнгөөр санхүүжиж байх ёстой хэмээн хуулиндаа заасан. Харин тэрхүү хандивыг хэн илүү өгсөн нь улстөрийн томоохон албан тушаалд очих нэгэн арга зам болж хувирлаа. Сонгууль болоход хэн хамгийн өндөр хандив өгнө тэр хүнд нэр дэвших боломжийг өгдөг.

Энэ нь нэг талаараа эрдэм боловсролтой, улс орныхоо төлөө ихийг хийж бүтээх зорилготой бор зүрхээрээ яваа мөнгөний бололцоо муутай залуусд ихээхэн хортой тусч байгаа юм.

Энэ хаврын чуулганаар хэлэлцэх чухал хуулиудын тоонд “Улс төрийн намуудын тухай хууль”-ийн шинэчилсэн найруулга багтаж байгаа юм. Энэхүү хуулиар хийгдэх гол өөрчлөлт нь санхүүжилтыг ил тод болгох явдал хэмээн ярилцаж байна.

Эх сурвалж: ZAluu.com