Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвийн Түлэнхийн тасгаар орлоо. Голдуул  балчир жаалууд. Бөндийтөл цагаан марлиар битүү боочихсон харагдана.  Гар хөл, бөгсөн бие, цээжин бие нь ороолттой хөлд ч ороогүй бяцхан үрс  орон дээр хэвтэж эсвэл ээждээ тэврүүлжээ. Тэр бүгдийг харахаар сэтгэл эмтэрч, нүд хальтимаар. Аав, ээжээ ч  гэж дуудаж чадахгүй,  дөнгөж мөлхөж байгаа жаалууд “халуун тогоонд”  түлэгдэж хүн харахын авралгүй болчихож. Ямар их өвдөж, шаналж байгаа бол оо. Хоёр нүд нь  л боолтны цаанаас гялтагнах нь дэндүү өрөвдөлтөй. Түлэгдэлт тийм ч амар эдгэхгүй. Өндөр хэмээр халуурч, шарх нь янгинаж, хөдлөхөд хүртэл ярвигтай. Түлэнхийн тасагт зовиураас болоод байсхийгээд хүүхдийн часхийх дуу хадна.  Дээшээ харуулж хэвтүүлэх боломжгүй болтлоо түлэгдсэн ой гарантаа хүүг доош харуулж хэвтүүлсэн харагдана. Өвчиндөө яраглана. Дуг хийгээд л  сэрж уйлагнана.  Цай чанаж байсан халуун тогоонд бөгсөөрөө суучихаж энэ хүү. Халуун цай дотор ороод суучихсан хүү эгчийгээ гаднаас орж иртэл  уйлаад байж байсан гэнэ. Тэр тогоо нь цахилгаанд залгаастай, цай буцлаастай.  Ийм л гэнэхэн, хүний асаргаа маш их шаардлагатай  нялзрайнуудаа  алхам тутамдаа хараанаасаа  хол байж болохгүй. Буруу хараад хэсэгхэн хором л болоход буцалгаж байгаа усыг өөррүүгээ ч татаж асгаад түлэгдэж  мэднэ.  

Сахиурууд  халуун тогооноос түлэгдсэн хүүхдүүдтэй тасгийг “Халуун тогооныхон” гээд нэрлэчихсэн байдаг юм байна. Эцэг, эх нь  хүүхдээ харж хандаагүй, халуун тогоо, халуун  савтай цай, ус буцалгагчаа дээш тавиагүй зэргээс болж бага насны хүүхэд олноороо түлэгдэн ирж байна. 

Хэдийгээр үрс нь өвчиндөө ёолж, гиншиж, яраглаж, зовиурлаж байгаад аав, ээжийнх нь сэтгэл эмэрч, нүдэнд нулимс цэлэлзэж байгаа ч нэрээ, зургаа авахуулахгүй шүү гэж сануулдаг юм билээ. Гэхдээ тэд сэрэмжлүүлэг хүргээрэй, нүд ирмэхийн зуурт болдог юм байна, буцалгагчтай халуун ус дээрээсээ  татаж унагачихаад том хүн тусламж үзүүлтэл халуун усан дээр сууж байдаг юм билээ хэмээн халаглан ярьцгаана.

Халуун тогоонд түлэгдсэн өөдөсхөн чинээ охины бөгсөн биеийнх нь арьс тэр чигээрээ хуурчихжээ. 65 хувийн түлэгдэлтэй энэ охиныг хөл дээр босгох гэж эмч нар мэрийж байна. Эмчилж байна. Гэвч энэ охин эдгэрээд гарлаа ч  нас бие гүйцээд ээж болно. Багадаа ингэж түлэгдсэн бол хүүхэдтэй болоход амаргүйг ээж нь эмчээсээ дуулаад “Охиныхоо амьдралыг баллачихлаа” гэж өөрийгөө зүхэх болсон гэнэ. Гэвч өөрийгөө мянгантаа буруутгаад ч буцааж чадахгүй.  Хэдэн сар жилээр нулимс урсгалаа ч тус нэмэргүй.  

Халуун тогоонд түлэгдээд ирсэн  зарим хүүхдүүд зовиураа даалгүй нас бардаг аж. Эмч нар амийг нь аврах гэж эмчилгээ хэчнээн хийгээд ч хүчин мөхөсддөг гэнэ.

Түлэгдэлт хүний биеийн эд, эрхтний төлжилт, өсөлтөнд шууд нөлөөлдөг аж. Бүр өндөр хэмтэй халуун зөвхөн арьс ч бус түүнээс цаадах эд эрхтэнг гэмтээдэг байна. Арьсны өнгөн давхарга гэхэд л хүний бие махбодийг гадны эмгэг төрөгчдөөс хамгаалдаг аж.  Энэ давхарга гэмтсэн тохиолдолд 8-9 долоо хоног буюу хоёр сар орчмын дараа төлждөг юм байна.

 Түүнээс гадна түлэнхийн сорви арилахгүй. Сорви арилгах эмчилгээг дотооддоо хийлгэхэд чамгүй үнэтэй. Гадаадад бүр ч  өртөг өндөр. Тийм болохоор амьдралын бололцоо тааруу айлын хүүхдүүд арьс нь  таталдсан мэт түлэнхийн эвгүй сорвитой  насыг барахаас аргагүйд хүрдэг. Нүүр, хүзүү гээд ил хэсгийн  түлэнхийн сорви бүүр хэцүү. Нүүррүүгээ гивлүүр зүүгээд явалтай биш дээ. Багад  нь нэг хормыг л анхааралгүй өнгөрөөснөөс  болоод хүүгээ, охиноо насан туршид нь сэтгэлийн шарх, биед нь гоо сайхны хувьд арилашгүй толбо суулгачихаж байна шүү дээ.  

Өсөх тусам шаналал  нэмнэ. Ийм сорвитой биетэй намайг хэн тоох юм хэмээн гутрах,  бусдаас түүнийгээ  нуух зэрэг сэтгэл зүйд нь ч том шарх үүсгэдгийг тасгийн эмч нар ярьж байна. 

 Түлэгдэлт өвчний улмаас хүүхэд амьд үлдэж болох ч насан туршийн сорвитой, татанхай, тахир дутуу болж эрүүл мэнд, гоо сайхнаараа хохирч, ирээдүйд идэвхигүй амьдралтай тэтгэмжийн иргэн болох тохиолдол ч бий.

Нэгэн аймшигтай мэдээг тус тасгийнхнаас сонслоо. Түлэгдэлт сүүлийн таван жилийн дотор хоёр дахин нэмэгджээ.

Түлэгдэлтэд 0-5 насны, тэр дундаа 12-24 сартай хүүхдүүд өртдөг юм байна . Тус төвд 2014 онд  1485 хүн түлэгдэлтийн улмаас хэвтэн эмчлүүлснээс 1090 нь хүүхэд байсан аж. Энэ он гарсаар түлэгдэлийн тоо өссөөр байгаа юм байна.  

Хүүхэд энэ хорвоод мэндэлж ирээд  5, 6 сартайгаасаа  хүрээлэн буй орчны юмс үзэгдлийг таньж мэдэхээр таарсан болгоноо барьж үзэж, амандаа хийх гэдэг. Энэ бол хүний  хөгжлийн зүй тогтол. Ийм л  юм юм руу сарвайх гэдэг насан дээр таны халамж, анхаарал юунаас илүү хэрэгтэй билээ.

Өнөөдөр Түлэнхий тасагт хэвтэн эмчлүүлж байгаа бяцхан охин, дэрсгүй хүү шиг бие махбодь, ирээдүйгээрээ хохирч байгаа өчнөөн хүүхэд бий. Эмнэлэгт авчрахгүй гэрээрээ эмчилнэ гэж мугуйдлаадамь насаа алдсан нь ч цөөнгүй.

Ёстой л дэгж дэрвэж, тоглож наадаж, эрхэлж, сурч боловсорч байх насны    хүүхдүүдийг эмнэлгийн орон дээр энэлэн шаналж, насан туршдаа эдгэрэшгүй хар толботой болохоос сэргийлж, энэрлийн гараа сунгацгаая. 

Хамгийн хөдөлгөөнтэй,

Хамгийн сэргэлэн,

Хамгийн цовоо хүүхдүүд нь түлэгдэлтэд их өртдөг гэж эмч сануулж байна…

Х.Тэргэл

Эх сурвалж: TIMES.MN