“Халуун ус Хананаасаа аваад Цахилгаан зууханд Цайгаа чанаад” амар жимэр амьдран суух хувь тохиол монголчууд бидний нэгээхэн хэсэгт нь л лав тохиохгvй нь бололтой. Улстєрч, эрх мэдэлтнvvд нь орон сууцны зээлийн хvvг буурууллаа, урьдчилгаа тєлбєрийг багасгалаа, гэр хорооллыг барилгажуулна гээд л баахан сайхан амласаар багагvй хугацаа єнгєрvvллээ.

Харамсалтай нь ипотекийн зээл авахаар хєєцєлдєж, ажлаа барж буй хvмvvс эцэстээ хамаг мєрєєдлєє vгvй хийж, байгаа орчиндоо хэсэгтээ л амьдрах юм байна гэдэгтэйгээ хvссэн, хvсээгvй эвлэрч байна. Эсвэл боломжийн амьдралтай хvмvvс нь ипотекийн найман хувийн зээлээс єєрєєр орон сууцны зээлийг сонирхон “єндєр” хvv тєлж тухтай амьдрал, насны єртэйгєє зууралдаж сууна. 

Энэ нь ердєє Ипотекийн зээлийн ерєнхий журам болоод ТОСК-иас иргэдэд тавьж буй шаардлагатай холбоотой. Эдгээр журмаас болоод арилжааны банкууд ч эрсдэлээс зайлсхийн элдвийн шалгуур vзvvлэлтийг зээл хvсэгчдэд нэмэн vvрvvлж байна. 

Мэдээж хамгийн тvрvvнд орон сууцныхаа урьдчилгаа тєлбєрийг бэлэн болгох хэрэгтэй. Vvнийг ах, дvv, амраг, садан, ажлын хамт олон гээд хавийн хvнээс гуйна. Зарим нь бэлэглэлийн гэрээ нэрээр бусдаас зээлнэ. Хашаа, байшин, унаа машинаа зарна. Ёстой л олны хvч оломгvй далай гэгч болж байж урьдчилгаагаа бvрдvvлнэ. Хєєрхий єнгєрсєн 7-10 сарын хооронд улстєрчдийн шоунаас болоод урьчилгаа тєлбєр нь буурсан эсэхэд мєн ч их манарч, баярлаж, гуньсан. Гэхдээ эцсийн бvлэгтээ 30 хувиа л тєлєх нь гэдгээ ухаарсан. Арайхийн олсон мєнгєє хэрхэн олсноо нотариатаар баталгаажуулна гэж байгаа. Vнэндээ их л баян, хэд арван сая тєгрєгийг vр хvvхэддээ шууд л гаргаад єгчихдєг эцэг, эх, ах дvvтэй мэт бэлэглэлийн гэрээ голдуу хийж, нотариатын бичигтэй болдог хэрэг. 
Харин дараа нь орон сууцтай болохоор иргэд мєрєєдєж эхэлсэн цагаасаа буюу багадаа 6-12 сар нэг байгууллагад ажилласан эсвэл тухайн бизнесээ тєдий хугацаагаар эрхэлсэн байх ёстой. 

Vvнийг ч иргэд мэддэг болчихсон, энэ тєрлийн шалгуурыг тоох ч vгvй, нийгмийн даатгалын болон бизнесийн хар дэвтрээ элгэндээ наан, энгэртээ тэвэрч нандигнасаар банкуудыг зорьж байгаа. Энэ нь иргэдийн хувьд гарт нь баригдаж, нvдэнд нь vзэгдэж буй ганц баталгаа, баримт нь болж буй болохоор арга ч vгvй. Харин ажилласан хугацаа нь нэг жилдээ хvрэхгvй бол тэр сараа хvлээгээд галаа тvлэн гэртээ суух, хєлсний байрныхаа мєнгийг тєлєх гэсэн сонголттой л vлдэж байгаа юм. 

Ингээд дараагийн шалгуур буюу “хамтран зээлдэгч” гэх нєхрєєс болж гэр бvлvvдийн дунд багагvй маргаан дэгдэх болжээ. Учир нь орон сууцны зээл авах гэж байгаа хvн бол єєрєє их л “цэвэрхэн” єр ширгvй, євчин зовлонгvй байх ёстой. Vvний тулд цалингийн болон бусад лизингийн зээлээ богино хугацаанд хурдхан хаах хэрэгтэй болж байгаа юм. Гэтэл хамтран зээлдэгч нь бас єргvй байх юм гэнэ дээ. Ядахад єнєєгийн нийгэмд тєсєв нь тасарчихаад, улсынх нь данс хvртэл цайчихаад байхад хаана байна тэр єргvй хамтран зээлдэгч нь. 

За, ингээд л асуудал ундарч эхэлнэ дээ. Гэр бvл бол эхнэр, нєхєр хэн нэгнийгээ хамтран зээлдэгч болгохыг хичээнэ. Vvний тулд мэдээж эхлээд гэрлэлтийн баталгаа, цалингийн тодорхойлолт гээд л явж єгнє. Гай нь таараад хэн нэг нь ажилгvй бол єєр хамаатан саднаа хамтран зээлдэгч болгоно. Vvний тулд эхлээд гэр бvлдээ асуудал vvсгэнэ. Мэдээж зээлээр орон сууц авах гэж буй иргэдийн эцэг, эхчvvд нь ихэнхдээ єндєр насны тэтгэвэрт гарчихсан хvмvvс байдаг. Тиймээс хvv, охиндоо євлvvлэх хєрєнгєгvй ч байр сууцны єр тавихад нь туслаад гарын vсэг зуралцаж туслахыг хичээнэ. Харамсалтай нь нас нь єндєр, зээлийн єр дуусахаас ємнє хадан гэртээ очих магадлал их тул яагаад ч зєвшєєрєхгvй. Тэгэхээр “Би орон гэртэй болох гээд байхад тус нэмэр болсонгvй” гээд л бєєн жvжиг тавьсны эцэст ах дvv нарынх нь хэн нэгэн єєрийгєє, ирээдvйд авах банкны зээлээ золиослож, хамтран зээлдэгч болохыг зєвшєєрнє. Яагаад гэвэл овог нэгтэй байхгvй бол мєн л зээл бvтэх магадлал буурна. Харин айлын ганц бол хамаг асуудал ингээд дууслаа л гэсэн vг. Цалингийн болоод бусад орлого чинь єндєр байхгvй бол ипотекийн зээл авах тухай мєрєєдєєд ч хэрэггvй. Хамтран зээлдэгчгvй юм чинь урт хугацааны єр тавих их аян тань дуусгавар болж байгаа хэрэг. 
Хамтран зээлдэгчээ олчихвол банкаа зорьж бусад бичиг баримтынхаа бvрдvvлэлтийг хийнэ. Vvний тулд ажлаасаа хэдэн єдєр чєлєє авах, хоцрох, таслах зэрэг сонголтууд єєрийн эрхгvй л таныг тойрон эргэлдэнэ. Энэ завсар амьдран суугаа хороо, ажлын газрын, цалингийн гээд баахан тодорхойлолтууд нэхэгдэнэ. 

Энэ бол улстєрчид, банкныханы цаасан дээр буулгасан журмыг хэрэгжvvлэх гэхдээ бодит амьдралд бий болгоод буй “худалчуудын уралдаан”-ы эхлэл юм. Иргэдийн эдгээр vйлдлийг шийдвэр гаргагчид, зээл олгогчид их єрєвдсєн царай гаргана аа. Энэ хэмжээний зээл авч чадахгvй бичиг баримтнаасаа болоод бvдэрчихээр єрєвдєлтэй байхаас ч аргагvй. Гэхдээ л энэ нь яалт ч vгvй vнэн. 

Тэр ч байтугай ТОСК-иас зохион байгуулж буй Буянт-Ухаа хороололд зорилтот бvлгийн гэр бvл байртай болно гэвэл бvvр ч худлаа. Тэгж цаг заваа алдахгvй байхыг танд зєвлєе. Нэгэнт єндєр насны тэтгэвэрт байгаа хvнд тэтгэврийн зээлийг нь ч олгохдоо хамтран зээлдэгч шаардаж байгаа банкныхан хєгжлийн бэрхшээлтэй болон ахмад настнуудад хэзээ євчин нь сэдэрч, насных нь тоо гvйцэнэ гэж зээл олгох вэ дээ. 

Залуу гэр бvл гэж албан ёсны гэрлэлтийн баталгаатай, 35 хvртэлх насны эхнэр, нєхєр хоёрт бас ч гэж боломж нь олдвол байрны зээл олгоно гээд байгаа. Энэ нь ч бас л лєєлєє болох биз. Учир нь баталгаатай гэр бvл цуцлалт 2002 онд 377 байсан бол 2012 онд 1821 болж єссєн байдаг. Vндсэндээ орон сууцны зээл авахын тулд гэрлэлтийн баталгаа vзvvлэх єрх жил бvр ховордож байна гэсэн vг. Ийм байтал Ипотекийн зээлийн журамдаа зорилтот гэр бvл гэж ирээд заагаад єгчихсєн байгаа юм. Харин ч vvнийг дагаад шинэ гэр бvлд 500 мянган тєгрєг олгох сургаар нэмэгдсэн тохиролцооны “эхнэр, нєхрvvд” шиг орон сууцны зээлд хамрагдахын тулд хэн нэгэнтэй vгсэн хуйвалдаж батлуул гэж байгаатай адил утгатай болоод байна. 

Энэ мэтчилэн орон сууц ЗЭЭЛЭЭР авах гэсэн иргэдийн хvслийг мохоох хэнд ч хэрэггvй шахам баахан цаас цуглуулдаг байдлаа зогсоогооч, болиоч гэж чангахан хашхирмаар, эсэргvvцэж жагсмаар л санагдах юм. Vнэн хэрэгтээ иргэдийн цуглуулаад очсон “цааснууд” vнэн, худал байх нь хэнд ч хамаагvй. Ердєє л зээлийн журамд зориулан авч буй бичигнvvд гэдгийг захын банкны эдийн засагч хэлээд єгнє. 

“Гvйх нохойд гvйхгvй нохой саад” гэгчээр гольдирлоороо явж байсан орон сууцны зээлийн хvvг буурууллаа гэж шоудаад эцэст нь хэнбугай нь ч орон сууцтай болж чадахааргvй, хэдэн байрнууд нь зарагдах боломжгvй болж утаатай гэр хороолол, дампуурсан барилгын компануд vлдэх болоод байна. 

Та нарын тэр ипотекийн зээлийн журам гэх мэт элдэв шоунаас чинь болж “Х ТVЦ” продакшны жvжигчдийн “Хэн батлах юм бэ” гээд баахан бичиг нэхдэг хошин шоу шиг л юм болж байна, цаад банкууд, ТОСК дээр чинь. Тэр батлах боломжит хувилбаруудыг нь энгийн хэлбэрт оруулаад єгєєч тєр, засгийнхаан, гуйж байна. 
Эх сурвалж: